(11-12-2016)Γράφει ο Κορνήλιος Ρουσάκης
50 θεατές και 14 ηθοποιοί μοιράζονται από κοινού τον χώρο του Φουαγιέ της Εταιρείας Μακεδονικών Σπουδών. Λουσμένοι από το ίδιο φως και βυθισμένοι στο ίδιο σκοτάδι γίνονται κοινωνοί των αποκαλύψεων που συγκλονίζουν την οικογένεια Χάνσεν, κατά τη διάρκεια των εορτασμών των 60ών γενεθλίων του "πάτερ φαμίλια".
Αν στόχος του Λαρς Φον Τρίερ, του Τόμας Βίντερμπεργκ και των άλλων δανών κινηματογραφιστών που δημιούργησαν το Δόγμα 95, ήταν να αποτινάξουν την ψευδαίσθηση και τα εφέ που κυριαρχούν στα κινηματογραφικά προϊόντα και να δημιουργήσουν μια (σχεδόν ερασιτεχνική) φόρμα που θα συνομιλεί περισσότερο με το θέατρο και τις τεχνικές του, η "Οικογενειακή γιορτή" (Festen) το πραγματώνει αυτό με τρόπο μεστά ουσιαστικό. Με έντονη θεατρικότητα και ατμόσφαιρα δωματίου το κινηματογραφικό σενάριο, με πιο γρήγορη αφηγηματική φόρμα και πιο σταθερούς δραματουργικούς αρμούς στην ανάπτυξη των χαρακτήρων η θεατρική διασκευή του βρετανού Ντέιβιντ Έλντριτζ· επομένως η πορεία της "Οικογενειακής γιορτής" προς τη θεατρική σκηνή ήταν μονόδρομος. Η μήπως όχι;
Ο Γιάννης Παρασκευόπουλος επέλεξε ως χώρο δράσης της παράστασης το Φουαγιέ κι όχι μία από τις συμβατικές σκηνές του θεάτρου. Με κυρίαρχο παραστασιακό άξονα την ιδιόμορφη διάταξη των καθισμάτων (ειδικότερα στο πρώτο μέρος της παράστασης) οι θεατές που είτε βρίσκονται απέναντι ο ένας από τον άλλο είτε βρίσκονται σε μετωπική θέση με κάποιον ηθοποιό, είτε πλάτη με πλάτη, μετατρέπονται με τρόπο βραδυφλεγή σε αυτόπτες μάρτυρες-βωβούς παρατηρητές, καθώς η τραγωδία ξεδιπλώνεται μπροστά στα μάτια τους και σε απόσταση αναπνοής από αυτούς.
Στην παράσταση του Παρασκευόπουλου τα ζητήματα της αιμομιξίας και της παιδικής σεξουαλικής κακοποίησης περνούν σταδιακά (μετά το πρώτο ισχυρό σοκ) σε δεύτερο πλάνο, δίνοντας το προβάδισμα στην ανευθυνότητα και την αμηχανία της σιωπής, στην αδυναμία των μαρτύρων τέτοιων εγκλημάτων να αρθρώσουν λόγο, να ορθώσουν ανάστημα, να αντιταχθούν στην όποια μορφή βίας, να τη συνειδητοποιήσουν και να την ακρωτηριάσουν.
Είναι εντυπωσιακός και απόλυτα αποδοτικός (σε όλους τους τομείς: σκηνοθετικά, ερμηνευτικά, σκηνικά) ο υποδόριος τρόπος με τον οποίο περνά η σκηνική πράξη από τον άκρατο, σκληρό ρεαλισμό ενός ιδιότυπου "Θεάτρου στα Μούτρα", στη σχεδόν λυρική διάσταση μια αποδομημένης νατουραλιστικής "φέτας ζωής". Είναι προφανές ότι στο προσκήνιο, παντεπόπτης σε κάθε στιγμή της παράστασης, είναι μόνο η προσέγγιση της Αλήθειας. Η Αλήθεια απογυμνωμένη από κάθε προσπάθεια δημιουργίας ψευδαίσθησης (αλήθεια που εντοπίζεται στον φωτισμό, στα κοστούμια, στα φώτα, στη μηδαμινή απόσταση που χωρίζει θεατές και ηθοποιούς, στα χαμόγελα των ηθοποιών ως απάντηση στα αμήχανα βλέμματα των θεατών) είναι το ατού της παράστασης· το στοιχείο που ξεχωρίζει τόσο κατά τη διάρκεια της θέασης όσο και μετά από αυτήν όταν η παράσταση γίνεται βίωμα.
Ο τρόπος που ο Παρασκευόπουλος δίνει θεατρική υπόσταση στην κινηματογραφική κάμερα του "Δόγματος" —που είτε ακολουθεί σε απόσταση αναπνοής τη δράση κινούμενη άτσαλα είτε κρύβεται στις πιο απίθανες γωνίες λήψεις— είναι μεγαλοφυής. Οι παράλληλες δράσεις σε διάταξη 360° γύρω από τους θεατές, οι ακραίες ερμηνευτικά σκηνές (ερωτικές συνευρέσεις ή βίαιες συμπλοκές) που συμβαίνουν σε απόσταση αναπνοής, το ζουμ σε κάθε προσιτό και απρόσιτο χώρο του Φουαγιέ (ακόμη και του εξωτερικού μπαλκονιού) κρατούν σε διαρκή επαγρύπνηση τους θεατές που εγκαταλείπουν την αναπαυτική πολυθρόνα και την "ασφάλεια" του σκοταδιού της θεατρικής πλατείας κι από επαναπαυμένοι παρατηρητές μετατρέπονται σε ενεργούς μάρτυρες.
Εξαιρετικά δουλεμένος —λεπτομερής και ουσιαστικός— είναι και ο τρόπος που "κινούνται" και "δρουν" οι ηθοποιοί της παράστασης. Από τις σπάνιες φορές που συναντάμε σε σκηνή του Κρατικού Θεάτρου, ένα τόσο συγκροτημένο και ομοιογενές σύνολο ερμηνειών, μια αρμονική σύνθεση θιάσου, σχεδόν στα όρια της ομάδας. Το ηλεκτρισμένο δίπολο Πατέρας (Βασίλης Σπυρόπουλος) και Γιος (Χρίστος Στυλιανού) αποτυπώνει μ' έναν κοινό εσωστρεφή τρόπο την οργή και τον πόνο που ο καθένας κουβαλά. Θεωρώ πως αυτή η αποστασιοποιημένη προσέγγιση της βίας —που αρκετούς ίσως τους ξενίσει— παραδίδει πιο ολοκληρωμένες, στέρεες ερμηνείες, πιο πιστές στα συνολικά προτάγματα της παράστασης.
Ξεχωρίζει η σκηνική εξωστρέφεια με την οποία απογειώνει τον —αβανταδόρικο ομολογουμένως— κωμικό και σαρκαστικό ρόλο του τελετάρχη, ο Νίκος Καπέλιος. Διαρκώς παρών, σε ετοιμότητα. Ζει, δεν παίζει!
Εντυπωσιακά ερμηνευτικά άλματα έχει κάνει ο Κωνσταντίνος Χατζησάββας, όπως επίσης σε πολύ καλή στιγμή βρίσκονται η εξαιρετικά εκφραστική Ιωάννα Παγιατάκη, αλλά και η Γιολάντα Μπαλαούρα που δείχνει ότι διαθέτει τα εκφραστικά μέσα να κινηθεί επιδέξια σε διαφορετικά πεδία, από αυτά στα οποία έχει δοκιμαστεί έως τώρα.
Αξίζει να αναφερθεί η ερμηνευτική παρουσία —επειδή πραγματικά το αξίζουν κι όχι επειδή πρέπει— των υπολοίπων ηθοποιών του θιάσου: της Κλειώς Δανάης Οθωναίου, της Σταυρούλας Αραμπατζόγλου, του Αλέξανδρου Τσακίρη, του Κωνσταντίνου Λιάρου, του Βασίλη Παπαγεωργίου, της Στεφανίας Ζώρα, της Νεφέλης Ανθοπούλου και του ίδιου του σκηνοθέτη Γιάννη Παρασκευόπουλου, που κρατά τον μικρό ρόλο του μάγειρα Κιμ, και λειτουργεί περισσότερο ως το άγρυπνο σκηνοθετικό βλέμμα που παρατηρεί τα πάντα.
Μια μοναδική, σπουδαία στιγμή για το Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος και το θέατρο της Θεσσαλονίκης.
0 comments: