Το σοκ ως πηγή έμπνευσης και αλήθειας
Είστε όλοι σας καθάρματα του Rodrigo Garcia σε σκηνοθεσία Δαμιανού Κωνσταντινίδη στο θέατρο Όρα (Θεσσαλονίκη)
"Ο αέρας είναι γεμάτος εικόνες". Η φράση του Δημόκριτου που ακούγεται στο έργο του Rodrigo Garcia, Είστε όλοι σας καθάρματα, βρίσκει απόλυτη εφαρμογή στην παράσταση που σκηνοθέτησε ο Δαμιανός Κωνσταντινίδης και ανέβηκε στο "τρομερά" δημιουργικό υπόγειο της οδού Αντωνίου Καμάρα, που από την τρέχουσα θεατρική περίοδο "πέρασε στα χέρια" της ομάδας Angelus Novus. Ο Κωνσταντινίδης έφερε στη σκηνή τον προκλητικό, σκληρό αλλά βαθιά αληθινό, ποιητικό και πολιτικό λόγο του Garcia, σχηματοποιημένο με εικόνες αισθητικής τελειότητας που συγκινούν με την καθαρότητα τους.
Το κείμενο του Garcia που αποτελείται από μονολόγους αντλημένους από σελίδες ημερολογίων, σκέψεις για τη ζωή και την στάση των ανθρώπων απέναντι σε θεμελιώδη υπαρξιακά ζητήματα, όπως τη δύναμη της επιθυμίας και την ορμή της σεξουαλικότητας, λειτουργεί σαν μια γροθιά απέναντι στην ασφάλεια του απόμακρου, αποστασιοποιημένου θεατή, αλλά και του "επαναπαυμένου" ασφαλή ανθρώπου. Από το κείμενο απουσιάζει η γραμμική, συμβατική ανάπτυξη της πλοκής ενώ είναι έντονα τα χωροχρονικά άλματα, γεγονός που δημιουργεί μια σύγχυση στην απορρόφηση όλων των πληροφοριών, ευτυχώς όχι ικανή να στερήσει κάτι από την σπουδαιότητα του συγκεκριμένου σκηνικού εγχειρήματος. Στο έργο υπάρχουν σαφείς παραπομπές στον τρόπο ζωής του ίδιου του συγγραφέα με αναφορές σε φτωχογειτονιές και παραγκουπόλεις. Ο Garcia πέρασε μεγάλο μέρος της ζωής του σε φτωχικές συνοικίες του Μπουένος Άιρες, ενώ πριν ασχοληθεί με το θέατρο και εγκατασταθεί στη Μαδρίτη, όπου δημιούργησε το θέατρο La Carniceria (θέατρο Κρεοπωλείο), δούλεψε ως μανάβης και κρεοπώλης. Ο σκηνικός χώρος είναι ένα κρεοπωλείο ή σφαγείο —μια πολύ καλή, ολοκληρωμένη σκηνογραφική πρόταση από τον Απόστολο Αποστολίδη— που σταδιακά "μεταμορφώνεται" σε ένα θυσιαστήριο, έναν χώρο τεμαχισμού του ανθρώπινου σώματος το οποίο θυσιάζεται στο βωμό της εμπορευματοποίησης αισθημάτων και αξιών.
Οι εικόνες της παράστασης έχουν ευθύ συσχετισμό με την έντονη θρησκευτικότητα που κουβαλάει το κείμενο και συσχετίζεται με το δίπολο επιθυμία-αμαρτία που οδηγεί σε μια εξιλέωση. Ο μοναδικός γυναικείος χαρακτήρας του έργου ως άλλη Μαρία Μαγδαληνή πλένει και σκουπίζει με τα μαλλιά της τα πόδια ενός ημίγυμνου "Ιησού", χρησιμοποιώντας ένα κόκκινο υγρό που χύνεται αδιάκοπα στο χώρο, παραπέμποντας στο αίμα του κρεοπωλείου των ανθρώπινων σωμάτων και ψυχών, αλλά και στον οίνο της θείας μετάληψης, "εις άφεσιν αμαρτιών". Λίγο νωρίτερα το κόκκινο υγρό στάζει από τα πλαστικά μπουκάλια που έχουν κάτω από τα μανίκια τους οι ηθοποιοί, σαν να βγαίνει από τις κομμένες φλέβες τους, τις ματωμένες ψυχές τους.
Το έργο είναι ουσιαστικά μια λεκτική καταιγίδα που έχει σαν στόχο να πλήξει την όποια ασφάλεια νιώθει ο επαναπαυμένος, περιχαρακωμένος στα κεκτημένα του θεατής. Το συχνά μετωπικό παίξιμο των ηθοποιών, η άμεση απεύθυνση στον θεατή —που λειτουργεί ως μια κατά μέτωπον επίθεση— κάτω από το φως που λούζει εξίσου σκηνή και πλατεία, κάνει τα βλέμματα ηθοποιών και θεατών να διασταυρώνονται, επιτείνοντας ένα αίσθημα συνενοχής, αλλά και καθαρής ενοχής που είναι έντονο στο κείμενο. Τα όρια ανάμεσα στη σκηνή και στην πλατεία έχουν εύστοχα καταπατηθεί. Οι ηθοποιοί φτάνουν στους θεατές μοιράζοντας φιλιά και —λεκτικά— χαστούκια εισάγοντας τους στο πλαίσιο κρίσης των πεπραγμένων που είναι έντονο στη γραφή του Garcia. Αρκεί να αναλογιστούμε την παρουσία του χαστουκιού ως μέσο για την ανάπτυξη της θρησκευτικής επιταγής "να γυρίσεις και το άλλο μάγουλο όταν φας ένα χαστούκι" αλλά και την λειτουργία του φιλιού ως μέσο έκφρασης συναισθημάτων τρυφερότητας, αποδοχής, αλλά και προδοσίας.
Οι τέσσερις νέοι, σκηνικά πρωτόπειροι ηθοποιοί (Κολτσιδοπούλου, Παπαϊωάννου, Ράμμος, Φουρλής) πετυχαίνουν —χωρίς ελάχιστο ίχνος υπερβολής— υποκριτικό άθλο. Εμφανίζονται επί σκηνής εξαντλητικά δουλεμένοι τόσο υποκριτικά, όσο και σωματικά, κινησιολογικά (επιμέλεια κίνησης Έφη Δρόσου). Ισορροπούν επιτυχώς ανάμεσα σε μια εξαιρετικά οργανωμένη σκηνοθετική "χορογραφία" και στο αυθόρμητο συναίσθημα —σκληρό, παλλόμενο, λυτρωτικό και ζωογόνο— που εκλύεται διαρκώς από ένα τόσο δυνατό κείμενο όπως αυτό του Garcia.
Απομονώνοντας λίγες φράσεις και μια εικόνα για το κλείσιμο αυτού του κειμένου: "Στις μεζονέτες γίνονται πιο αποτρόπαιες πράξεις από ότι στις παραγκουπόλεις, επειδή εκεί απλά υπάρχει ο προϋπολογισμός". Η φράση αυτή ακούγεται στον χειμαρρώδη μονόλογο που ερμηνεύει ο Φουρλής, εκφράζοντας μια κραυγή απόγνωσης στην άνευ όρων παράδοση της ανθρώπινης ψυχής στην εμπορευματοποίηση που προκαλούν τα Μ.Μ.Ε., οι πολυεθνικές, οι ταξικές διαφορές, ο πλούτος, ο στραγγαλισμός της επιθυμίας. Καθώς ο ήρωας αναρωτιέται που πάει η ψυχή, μια ανθρώπινη φιγούρα ανεβαίνει τη σκάλα του θεάτρου σε μια πορεία προς το ανώτερο, προς το φως, προς την αληθινή ζωή. Αυτή τη σκάλα ανεβαίνουμε λίγα λεπτά αργότερα και εμείς, οι θεατές, έχοντας παρακολουθήσει, μια καλοδουλεμένη παράσταση-πρόταση που αναδεικνύει με τον καλύτερο τρόπο μια διαφορετική, προκλητική, ρηξικέλευθη θεατρική δημιουργία στη Θεσσαλονίκη του 2012.
Είστε όλοι σας καθάρματα του Rodrigo Garcia σε σκηνοθεσία Δαμιανού Κωνσταντινίδη στο θέατρο Όρα (Θεσσαλονίκη)
Το κείμενο του Garcia που αποτελείται από μονολόγους αντλημένους από σελίδες ημερολογίων, σκέψεις για τη ζωή και την στάση των ανθρώπων απέναντι σε θεμελιώδη υπαρξιακά ζητήματα, όπως τη δύναμη της επιθυμίας και την ορμή της σεξουαλικότητας, λειτουργεί σαν μια γροθιά απέναντι στην ασφάλεια του απόμακρου, αποστασιοποιημένου θεατή, αλλά και του "επαναπαυμένου" ασφαλή ανθρώπου. Από το κείμενο απουσιάζει η γραμμική, συμβατική ανάπτυξη της πλοκής ενώ είναι έντονα τα χωροχρονικά άλματα, γεγονός που δημιουργεί μια σύγχυση στην απορρόφηση όλων των πληροφοριών, ευτυχώς όχι ικανή να στερήσει κάτι από την σπουδαιότητα του συγκεκριμένου σκηνικού εγχειρήματος. Στο έργο υπάρχουν σαφείς παραπομπές στον τρόπο ζωής του ίδιου του συγγραφέα με αναφορές σε φτωχογειτονιές και παραγκουπόλεις. Ο Garcia πέρασε μεγάλο μέρος της ζωής του σε φτωχικές συνοικίες του Μπουένος Άιρες, ενώ πριν ασχοληθεί με το θέατρο και εγκατασταθεί στη Μαδρίτη, όπου δημιούργησε το θέατρο La Carniceria (θέατρο Κρεοπωλείο), δούλεψε ως μανάβης και κρεοπώλης. Ο σκηνικός χώρος είναι ένα κρεοπωλείο ή σφαγείο —μια πολύ καλή, ολοκληρωμένη σκηνογραφική πρόταση από τον Απόστολο Αποστολίδη— που σταδιακά "μεταμορφώνεται" σε ένα θυσιαστήριο, έναν χώρο τεμαχισμού του ανθρώπινου σώματος το οποίο θυσιάζεται στο βωμό της εμπορευματοποίησης αισθημάτων και αξιών.
Οι εικόνες της παράστασης έχουν ευθύ συσχετισμό με την έντονη θρησκευτικότητα που κουβαλάει το κείμενο και συσχετίζεται με το δίπολο επιθυμία-αμαρτία που οδηγεί σε μια εξιλέωση. Ο μοναδικός γυναικείος χαρακτήρας του έργου ως άλλη Μαρία Μαγδαληνή πλένει και σκουπίζει με τα μαλλιά της τα πόδια ενός ημίγυμνου "Ιησού", χρησιμοποιώντας ένα κόκκινο υγρό που χύνεται αδιάκοπα στο χώρο, παραπέμποντας στο αίμα του κρεοπωλείου των ανθρώπινων σωμάτων και ψυχών, αλλά και στον οίνο της θείας μετάληψης, "εις άφεσιν αμαρτιών". Λίγο νωρίτερα το κόκκινο υγρό στάζει από τα πλαστικά μπουκάλια που έχουν κάτω από τα μανίκια τους οι ηθοποιοί, σαν να βγαίνει από τις κομμένες φλέβες τους, τις ματωμένες ψυχές τους.
Το έργο είναι ουσιαστικά μια λεκτική καταιγίδα που έχει σαν στόχο να πλήξει την όποια ασφάλεια νιώθει ο επαναπαυμένος, περιχαρακωμένος στα κεκτημένα του θεατής. Το συχνά μετωπικό παίξιμο των ηθοποιών, η άμεση απεύθυνση στον θεατή —που λειτουργεί ως μια κατά μέτωπον επίθεση— κάτω από το φως που λούζει εξίσου σκηνή και πλατεία, κάνει τα βλέμματα ηθοποιών και θεατών να διασταυρώνονται, επιτείνοντας ένα αίσθημα συνενοχής, αλλά και καθαρής ενοχής που είναι έντονο στο κείμενο. Τα όρια ανάμεσα στη σκηνή και στην πλατεία έχουν εύστοχα καταπατηθεί. Οι ηθοποιοί φτάνουν στους θεατές μοιράζοντας φιλιά και —λεκτικά— χαστούκια εισάγοντας τους στο πλαίσιο κρίσης των πεπραγμένων που είναι έντονο στη γραφή του Garcia. Αρκεί να αναλογιστούμε την παρουσία του χαστουκιού ως μέσο για την ανάπτυξη της θρησκευτικής επιταγής "να γυρίσεις και το άλλο μάγουλο όταν φας ένα χαστούκι" αλλά και την λειτουργία του φιλιού ως μέσο έκφρασης συναισθημάτων τρυφερότητας, αποδοχής, αλλά και προδοσίας.
Οι τέσσερις νέοι, σκηνικά πρωτόπειροι ηθοποιοί (Κολτσιδοπούλου, Παπαϊωάννου, Ράμμος, Φουρλής) πετυχαίνουν —χωρίς ελάχιστο ίχνος υπερβολής— υποκριτικό άθλο. Εμφανίζονται επί σκηνής εξαντλητικά δουλεμένοι τόσο υποκριτικά, όσο και σωματικά, κινησιολογικά (επιμέλεια κίνησης Έφη Δρόσου). Ισορροπούν επιτυχώς ανάμεσα σε μια εξαιρετικά οργανωμένη σκηνοθετική "χορογραφία" και στο αυθόρμητο συναίσθημα —σκληρό, παλλόμενο, λυτρωτικό και ζωογόνο— που εκλύεται διαρκώς από ένα τόσο δυνατό κείμενο όπως αυτό του Garcia.
Απομονώνοντας λίγες φράσεις και μια εικόνα για το κλείσιμο αυτού του κειμένου: "Στις μεζονέτες γίνονται πιο αποτρόπαιες πράξεις από ότι στις παραγκουπόλεις, επειδή εκεί απλά υπάρχει ο προϋπολογισμός". Η φράση αυτή ακούγεται στον χειμαρρώδη μονόλογο που ερμηνεύει ο Φουρλής, εκφράζοντας μια κραυγή απόγνωσης στην άνευ όρων παράδοση της ανθρώπινης ψυχής στην εμπορευματοποίηση που προκαλούν τα Μ.Μ.Ε., οι πολυεθνικές, οι ταξικές διαφορές, ο πλούτος, ο στραγγαλισμός της επιθυμίας. Καθώς ο ήρωας αναρωτιέται που πάει η ψυχή, μια ανθρώπινη φιγούρα ανεβαίνει τη σκάλα του θεάτρου σε μια πορεία προς το ανώτερο, προς το φως, προς την αληθινή ζωή. Αυτή τη σκάλα ανεβαίνουμε λίγα λεπτά αργότερα και εμείς, οι θεατές, έχοντας παρακολουθήσει, μια καλοδουλεμένη παράσταση-πρόταση που αναδεικνύει με τον καλύτερο τρόπο μια διαφορετική, προκλητική, ρηξικέλευθη θεατρική δημιουργία στη Θεσσαλονίκη του 2012.
Κορνήλιος Ρουσάκης
0 comments: