Ο Αμφιτρύωνας είναι η μόνη κωμωδία του Πλαύτου, από τις σωζόμενες, που παίζουν σ' αυτή θεοί και μυθικά πρόσωπα. Πιθανό να κατάγεται,όπως συμβαίνει με τα περισσότερα έργα του όπου ανιχνεύονται ελληνικά πρότυπα, από τη Μακριά νύχτα του Φιλήμονα, που πραγματεύεται το ίδιο θέμα: Ο Δίας, θέλοντας ν' απολαύσει ερωτικά την Αλκμήνη, παίρνει την όψη του Αμφιτρύωνα, που λείπει στον πόλεμο, και καμώνεται πως γύρισε. Ο Ερμής βοηθάει τον πατέρα του, μεταμορφωμένος κι αυτός σε ψευτο-Σωσία, δούλο του Αμφιτρύωνα. Από δω και πέρα τα πράματα μπερδεύονται όλο και περισσότερο. Ο Ερμής πληροφορεί, στον πρόλογο τους θεατές για το τι θα γίνει, ενώ παράλληλα επισημαίνει και καυτηριάζει μια κάλπικη συνήθεια της εποχής κι όλων των εποχών: τους πληρωμένους κλακαδόρους που πάσκιζαν έτσι να δημιουργούν καλές ή κακές εντυπώσεις για τα έργα και τους ηθοποιούς, ανάλογα με τις προθέσεις εκείνων που είχαν κάποιο σχετικό συμφέρον.[2]
Ο Αμφιτρύων, το δεύτερο έργο του Κλάιστ που εκδόθηκε (1807), τιτλοφορείται στην προμετωπίδα του ως "κωμωδία κατά τον Μολιέρο". Με αυτόν το χαρακτηρισμό, ο Κλάιστ καλεί τον αναγνώστη όχι μόνο να συγκρίνει το έργο του με το ομότιτλο του Μολιέρου, αλλά και να το εντάξει σε μια συγκεκριμένη κωμική παράδοση. Ο Κλάιστ αναμιγνύει επιδέξια μια σειρά κωμικών στοιχείων —από σεξουαλικές αναφορές και χοντρά αστεία, μέχρι λάθος αναγνωρίσεις προσώπων και έντονη τραγική ειρωνεία— αλλά το έργο απέχει πολύ από τη συμβατική κωμωδία. Ο Αμφιτρύων θίγει μια σειρά από σοβαρά θεολογικά και φιλοσοφικά ζητήματα, και τοποθετεί τους ήρωές του σε μια κατάσταση βαθιάς αυτοαμφισβήτησης, σε σημείο που να δοκιμάζεται σε ακραίο βαθμό η αυτοσυνείδηση και η πνευματική τους υγεία. Βέβαια, η δράση προσφέρει μια αίσια κατάληξη για τον επώνυμο ήρωα του έργου, αλλά η τελική του στιγμή είναι μια πολύ πιο βαθιά διφορούμενη κραυγή της ηρωίδας του. Ο Κλάιστ χρησιμοποιεί το κωμικό είδος με καινοτόμο τρόπο, προσφέροντας διαφορετικές οπτικές —ανάλογα με το φύλο— ενός και μόνο περιστατικού, και εισάγοντας στην κωμωδία ισχυρά τραγικά στοιχεία.[3]Από τη φράση στο έργο του Μολιέρου "Le véritable Amphitryon est l'Amphitryon où l'on dîne" (Ο πραγματικός Αμφιτρύων είναι ο Αμφιτρύων όπου δειπνούμε), η λέξη "αμφιτρύων" στη γαλλική γλώσσα έγινε συνώνυμη του καλού και γενναιόδωρου οικοδεσπότη, όρος που ως "μερικό" αντιδάνειο ήρθε και στη νέα ελληνική, όπου "αμφιτρύων" σημαίνει και τον οικοδεσπότη που μας προσφέρει γεύμα ή δείπνο.
Τώρα στη θεατρική σκηνή
Αμφιτρύων του Μολιέρου, σε σκηνοθεσία Λευτέρη Βογιατζή.
Προκειμένου να χαρεί τον έρωτά του με την Αλκμήνη, ο Δίας παίρνει τη μορφή του άντρα της, του Αμφιτρύωνα, που λείπει στη μάχη. Με τη βοήθεια του Ερμή, που μεταμορφώνεται με τη σειρά του σε Σωσία, υπηρέτη του Αμφιτρύωνα, το σχέδιο του βασιλιά των θεών στέφεται με επιτυχία. Όμως αυτή η διπλή μεταμόρφωση γεννά μια σειρά από τρομακτικές παρεξηγήσεις όταν ο Αμφιτρύωνας επιστρέφει από τον πόλεμο. Οι ανεξήγητες αυτές καταστάσεις βρίσκουν τη λύση τους μετά από τη θεϊκή παρέμβαση, που προσφέρει στον Αμφιτρύωνα μια πειστική εξήγηση και μια αναγκαία και –ίσως- ευτυχή λύση. Στον Αμφιτρύωνα, ο Μολιέρος χρησιμοποιεί τα δοκιμασμένα μοτίβα τόσο της αυτοσχέδιας κωμωδίας όσο και της προγενέστερης λόγιας ελληνικής και λατινικής θεατρικής παράδοσης, για να μιλήσει για τον ερωτικό πόθο αλλά και την εκμετάλλευση του αδύνατου από τον δυνατό. Αξιοποιώντας στο έπακρο τα θεατρικά σχήματα της μεταμόρφωσης και της παρεξήγησης, ζωντανεύει με εξαιρετική μαεστρία τους ήρωές του, δίνοντας τους μια χυμώδη σκηνική υπόσταση και ισορροπώντας την ποίηση με την κωμικότητα, χωρίς να υποβαθμίζει τις δραματικές πτυχές που κρύβονται στον αρχαιοελληνικό μύθο. Γραμμένη το 1668, η κωμωδία του Μολιέρου παρουσιάζεται για δεύτερη φορά από το Εθνικό Θέατρο -η πρώτη ήταν το 1948 σε σκηνοθεσία Δημήτρη Ροντήρη. Ο Γάλλος κωμωδιογράφος θίγει έμμεσα τις ερωτικές περιπέτειες του Βασιλιά Λουδοβίκου 14ου ενώ σατιρίζει τον αμοραλισμό των ισχυρών και την δουλική συμπεριφορά όσων τους περιβάλλουν.
Info: Μετάφραση Χρύσα Προκοπάκη, σκηνικά Εύα Μανιδάκη, κοστούμια: Άγγελος Μέντης, μουσική: Δημήτρης Καμαρωτός, φωτισμοί: Λευτέρης Παυλόπουλος, βοηθοί σκηνοθέτη: Χάρης Φραγκούλης, Ελένη Ευθυμίου.
Παίζουν: Αλκμήνη: Αμαλία Μουτούση, Αμφιτρύων: Γιώργος Γάλλος, Δίας: Νίκος Κουρής, Σωσίας: Δημήτρης Ήμελλος, Ερμής: Χρήστος Λούλης, Κλεάνθη: Εύη Σαουλίδου, Νύχτα: Στεφανία Γουλιώτη,Στρατηγοί: Κωνσταντίνος Αβαρικιώτης, Κωνσταντίνος Ασπιώτης, Κωνσταντίνος Γιαννακόπουλος, Ανδρέας Κωνσταντίνου, Χάρης Φραγκούλης, Νικόλας Χανακούλας.
27 Αυγούστου, Θέατρο Δάσους, Θεσσαλονίκη
31 Αυγούστου, Θέατρο Βράχων, Βύρωνας
2 Σεπτεμβρίου, Παλαιό Ελαιουργείο, Ελευσίνα
7 Σεπτεμβρίου, Κύπρος
13 Σεπτεμβρίου, Θέατρο Πέτρας, Πετρούπολη
31 Αυγούστου, Θέατρο Βράχων, Βύρωνας
2 Σεπτεμβρίου, Παλαιό Ελαιουργείο, Ελευσίνα
7 Σεπτεμβρίου, Κύπρος
13 Σεπτεμβρίου, Θέατρο Πέτρας, Πετρούπολη
0 comments: