Νικολέτα Δάφνου: Το έργο αυτό βασίζεται στο αυτοβιογραφικό διήγημα του Ταχτσή "Τα ρέστα". Γιατί το ονομάσατε "Ο Μικρός Εγώ";
Βασσίλης Ανδρέου: Ονομάστηκε "Μικρός εγώ" γιατί θέλαμε ο καθένας μας να κάνει αυτό το βιωματικό ταξίδι στα δικά του μονοπάτια και να συσχετίσει τις μεγάλες πράξεις του έργου με τις δίκες του. Να δει με τα μάτια της ψυχής τα βήματα του από την παιδική ηλικία στην ωριμότητα. Οι δαίμονες και οι άγγελοι του Ταχτση μπορεί να ήταν και δικοί μας
N. Δάφνου: Πως είναι η εμπειρία του να φέρνεις πάνω στη σκηνή ένα λογοτεχνικό έργο;
Β. Ανδρέου: ‘Ενα λογοτεχνικό έργο είναι ένα μεγάλο ταξίδι το όποιο απαιτεί να λειτουργήσεις ως σκαπανέας μνήμης, δράσης, αφήγησης, πλοκής, πορτραίτων, διαλόγων. Είναι ανοιχτό θέμα χωρίς να σε περιορίζει μόνο στους διάλογους και στις σκηνές αλλά σε οδηγεί σε πιο μεγάλα κάδρα, πλάνα και κινηματογραφική ροη. Ένα σινεμα ψυχών . Ο τόπος, ο χρόνος και τα πρόσωπα είναι τρισδιάστατα και πρέπει να δοκιμαστούν έτσι και να δώσουν βάθος χρόνου και βιογραφιας. Η λογοτεχνία είναι πλήρης.
Ν. Δάφνου: Ποιες ευκολίες και ποιες δυσκολίες αντιμετωπίσατε δουλεύοντας με μια ομάδα νέων ανθρώπων που συνυπήρχε ήδη μαζί για τρία χρόνια στη δραματική σχολή;
Β. Ανδρέου: Τα γνώριζα τα παιδιά αλλά ποτέ δεν τους είχα κάνει μάθημα. Τους έδωσα και μου έδωσαν. Το ταλέντο τους είναι ανεξάρτητο από σχόλες και έτη .Είναι αντικειμενικά καλοί ηθοποιοί. Γεννημένοι. Είναι θετικό ότι στη "Δήλο" έμαθαν την ομαδικότητα, έπαιξαν και εργαστήκαν πολύ. Στη δική μου μέθοδο ανταποκρίθηκαν γιατί πολύ γρήγορα κατάλαβαν πως δεν αστειεύομαι αλλά κάνω αστεία τη ζωή, με το δάκρυ της και το γέλιο της. Αυτό το θέατρο τους αφορά και το πόθησαν. Τους αγαπώ πολύ και τώρα δουλεύω με αρκετούς από αυτούς πάνω στο "Ματωμένο Γάμο" που ανεβαίνει αρχές Οκτώβριου. Η Νατάσα ηφαίστειο, ο Γιώργος αστέρι, η Σια γη, ο Φώτης ποτάμι, η Φαίδρα δάσος.
Ν. Δάφνου: Ποιο είναι το αγαπημένο σας διήγημα από τη βιβλιογραφία του Ταχτσή;
Β. Ανδρέου: Αγαπημένο διήγημα... "Τα Ρέστα".
Ν. Δάφνου: Είστε πρωτίστως ηθοποιός, "παλαίμαχος" της ομάδας του Στάθη Λιβαθινού. Τι "δώρα" έχει η ενασχόληση με τη σκηνοθεσία που δεν τα έχει η υποκριτική;
Β. Ανδρέου: Κάθε φορά λέω σε ποιον χρωστάμε, και αν αξίζει. Και κάθε φορά ανακαλύπτω πως χρωστάμε μόνο στο θεό της αγάπης. Η σκηνοθεσία είναι δώρο στους ηθοποιούς, όχι σε μένα. ‘Ετσι βλέπω εκείνην και το γιατί το κανω: Να βλέπω να ανθίζουν οι φίλοι μου . Όταν σκηνοθετώ προσκαλώ στο σπίτι μου φίλους και τους δίνω ότι έχω και δεν εχω. Πιστευω πολύ στην πρόσφορα βήματος στους ταλαντούχους από εμάς τους χορτασμένους. Επειδή κάνω ακριβώς πραγματικότητα τα όνειρα μου, αυτό είναι το δώρο της σκηνοθεσιας: να απολαμβάνω ένα παιχνίδι που το φτιάχνω και το χάλαω με μονή προϋπόθεση οι συμπαίκτες μου να γουστάρουν και να σέβονται την τρέλα μου.
Ν. Δάφνου: Αν –με κάποιο μαγικό τρόπο – μπορούσε να μας ακούσει ο πολυγραφότατος Ταχτσής, τι είδους κουβέντα θα θέλατε να κάνετε μαζί του; Υπάρχουν κάποιες απορίες – ερωτήματα που σας γεννήθηκαν στις πρόβες και που θα θέλατε να του τα συζητήσετε σε μια σφαίρα.. λίγο μεταφυσική;
Β. Ανδρέου: Κωστή γιατί αγαπαγες τόσο πολύ τη γιαγιά. Κωστή ποιος ο μεγάλος σου ερωτας. Κωστή γιατί είχες τόσο θαρρος. Κωστή ποιος σε σκοτωσε. Κωστή τι είναι αυτό που σε έκανε να μιλήσεις τόσο ανοιχτά για τους δικούς σου ανθρωπους. Κωστη γιατί νιώθω πως θα ‘μασταν καλοί φίλοι;
Ν. Δάφνου: Συνεχίζουμε με τους νέους και γεμάτους όρεξη συναδέλφους. Αρχικά, είστε όλοι απόφοιτοι της ίδιας δραματικής σχολής και μάλιστα του ίδιου έτους. Τι ρόλο έχει παίξει αυτό στη διαμόρφωση του σκηνικού σας κώδικα;
Φαίδρα Παπανικολάου: Εν αρχή να πω ότι ο Βασσίλης μας είχε δει σε τελικές εξετάσεις της σχολής κι έτσι ξεκίνησε η συνεργασία μας. Φυσικά είναι σημαντικό να έχεις κοινό κώδικα και να έχεις ξανασυνεργαστεί με τους συμπαίκτες σου.
Ν. Δάφνου: Είναι η πρώτη σας επαγγελματική εμπειρία;
Φώτης Λαζάρου: Τώρα πια το έργο παίζεται τρίτη σαιζόν, αλλά ναι, όταν πρωτοανέβηκε ήταν η πρώτη μας επαγγελματική εμπειρία.
Ν. Δάφνου: Πως ξεκίνησε όλο αυτό το εγχείρημα;
Φ. Λαζάρου: Με αφορμή το διήγημα του Ταχτσή "Τα ρέστα". Στη συνέχεια προστέθηκε υλικό απ’ ‘ολη τη βιβλιογραφία του ("Η γιαγιά μου η Αθήνα", "Το φοβερό βήμα", κ.α.), καθώς και από ένα ντοκυμαντέρ στο οποίο μιλά ο ίδιος ο συγγραφέας.
Ν. Δάφνου: Η ανάγκη να προσθέσετε υλικό προέκυψε στις πρόβες;
Βλασία Κουτσού: Νομίζω προέκυψε "γνωρίζοντας" αυτόν τον άνθρωπο.
Φ. Παπανικολάου: Ψάχνοντας το υλικό του (αυτοβιογραφικό και μη) ανακαλύπτεις ότι όλα τα γραπτά του είναι γραμμένα σαν να είναι ένα ενιαίο διήγημα. Ο τρόπος γραφής του, η καθαρότητα και οι διάλογοί του θυμίζουν έντονα μικρές, καθαρές θεατρικές σκηνές.
Β. Κουτσού: Σίγουρα δεν ήταν εσκεμμένη αυτή η πράξη μας. Ποτέ δεν είπαμε "Ωραία, τώρα ας δούμε τι άλλο έχει γράψει ο συγγραφέας". Η ανάγκη αυτή προέκυψε, και η διαδικασία έγινε αργά και σταδιακά. Διασταυρώνοντας πληροφορίες από τα διηγήματά του δε μπορούσες να αποφύγεις τον "πειρασμό" να τις χρησιμοποιήσεις. Καλλήσαμε τα κομμάτια του παζλ που έλειπαν από την ιστορία.
Φ. Λαζάρου: Η ίδια η πρόβα, μαζί με την προσωπική και ατομική μελέτη, μας πήγαν προς τα ‘κει. Ο ίδιος μας ο ενθουσιασμός. Όταν ξεκινήσαμε τις πρόβες δεν είχαμε στο μυαλό μας ότι στο έργο θα υπάρχει ο ίδιος ο Ταχτσής σαν αφηγητής, ο νεκρός, ο νεαρός Ταχτσής κλπ., κι ότι θα συναντιούνται. Όλα αυτά προέκυψαν από την ίδια τη διαδικασία.
Φ. Παπανικολάου: Να σημειώσουμε βέβαια πως η αρχική ιδέα να ανέβουν "Τα ρέστα" του Ταχτσή ως θέατρο ανήκει στο συμπαίκτη μας το Γιώργο Μακρή.
Ν. Δάφνου: Ας έρθουμε λίγο σε ‘σένα, Γιώργο. Ποια θεωρείς την πιο συγκινητική (με την έννοια της συν -κίνησης, της ψυχικής μετατόπισης και όχι του συναισθηματισμού) σκηνή του έργου;
Γιώργος Μακρής: Να προσθέσω μόνο ότι "Τα ρέστα" τα είχε ανεβάσει ο Βασσίλης ως δάσκαλος στο πρώτο του έτος στη δραματική. Αυτή ήταν η αφορμή. Στην ερώτησή σου τώρα: Θεωρώ συγκινητική την αρχή, τη φράση της μάνας "Έφτυσα. Αλλοίμονό σου αν χαζέψεις πάλι στο δρόμο". Μου φάνηκε γνώριμο, χωρίς ωστόσο να το έχω ακούσει ποτέ από τους δικούς μου γονείς.
Ν. Δάφνου: Αν σου ζητούσα να επιλέξεις ένα διήγημα του συγγραφέα που πραγματικά να "μιλάει" στην καρδιά σου, ποιο θα επέλεγες και γιατί; Μιλάω τόσο για διηγήματα που χρησιμοποιήθηκαν στην παράσταση, όσο και για άλλα.
Νατάσα Σφενδυλάκη: Δύσκολη ερώτηση. Έχω ακόμη μέσα μου πολύ έντονα τα γραπτά του. Το "Φοβερό Βήμα" με είχε συγκλονίσει. Έχοντας "Τα ρέστα" ως μπούσουλα και κάνοντας συσχετισμούς, φτάνεις στο σημείο να πεις "Αυτό θέλω πάρα πολύ να το μοιραστώ με τους ανθρώπους που θα έρθουν στην παράσταση". Δε μπορώ όμως να ξεχωρίσω κάποιο διήγημά του. Απ’ όλα έχω να σου αναφέρω κάτι συγκλονιστικό.
Φ. Λαζάρου: Να σημειωθεί ότι η διασκευή του έργου από λογοτεχνικό σε θεατρικό είναι δουλειά όλης της ομάδας. Περιέχει αρκετό δικό μας κείμενο και προέκυψε στην πρόβα. Χρησιμοποιούμε κάτι αγαπητό στο συγγραφέα, το γεγονός ότι ενώ κατά βάση τα διηγήματά του είναι αυτοβιογραφικά, κάποια στιγμή μεγεθύνει – διαστρεβλώνει την αλήθεια και φτιάχνει ένα δικό του φινάλε.
Ν. Δάφνου: Η παράσταση παίζεται στο "Βρυσσάκι", ένα σπίτι στην Πλάκα που έχει γίνει θεατρικός χώρος. Πώς είναι να παίζεις σε έναν τέτοιο χώρο;
Β. Κουτσού: Αρχικά να πούμε ότι η παράστασή μας αποτελείται από μικρές "υπο – παραστασούλες", αν μου επιτρέπεται ο όρος. Είναι απόλυτα δεμένες μεταξύ τους και διαδραματίζονται σε διάφορα μέρη του σπιτιού. Επίσης ο καθένας μας είναι δεμένος με τη ροή αυτού που συμβαίνει, κρυμμένος στα διάφορα δωμάτια αυτού του σπιτιού. Ακούμε, κρυφακούμε, παρακολουθούμε τους άλλους. Είμαστε παρόντες ακόμη κι όταν απουσιάζουμε οπτικά. Δεν υπάρχουν καμαρίνια.
Ν. Δάφνου: Θα παρομοίαζε κανείς το χώρο αυτό με μια μεγάλη, πολυεπίπεδη σκηνή που μερικές φορές απλώς ο ηθοποιός δεν φαίνεται. Δεν υπάρχουν "παρασκήνια" με τη συμβατική έννοια του όρου, σωστά;
Φ. Παπανικολάου: Σωστά. "Παίζεις" καθ’ όλη τη διάρκεια του έργου. Αυτό έχει φροντιστεί ιδιαίτερα και από το Βασσίλη. Κάποιος μπορεί να παίζει πιάνο, από κάπου ακούγεται μια φωνή, κάποιος ετοιμάζεται να "εισβάλλει" στη σκηνή...
Γ. Μακρής: Δεν υπάρχει ο όρος "καμαρίνι". Ούτε "κατ".
Φ. Παπανικολάου: Το κοινό το καταλαβαίνει αυτό. Μπαίνει γρήγορα στον κώδικα.
Ν. Σφενδυλάκη: Αυτή η συνθήκη σε "κουρδίζει", σε κάνει να είσαι συνέχεια σε εγρήγορση, έτοιμος να βοηθήσεις τους συναδέλφους σου ανά πάσα στιγμή.
Ν. Δάφνου: Πιάνομαι από αυτή σου τα φράση και συνεχίζω: Ποιός θυμάται κάτι απρόοπτο που να έχει συμβεί λόγω της συμμετοχής του κοινού και της μετακίνησής του σε όλο το θεατρικό χώρο;
Γ. Μακρής: Τι να σου πρωτοπούμε... (γέλια). Έχουν συμβεί πολύ καλά και πολύ άσχημα πράγματα. Μας έχει συμβεί να υπάρξει "κακότροπος" θεατής που σχολιάζει δυνατά, να πέσει συνάδελφος από τη σκάλα και να πρέπει να το καλύψουμε...
Ν. Σφενδυλάκη: Εγώ ήμουν αυτή! (γέλια). Όταν έπεσα, έσπασε και το τακούνι μου. Μέσα σε ένα δευτερόλεπτο βρέθηκαν ως δια μαγείας μπροστά μου τα παπούτσια που είχα στο καμαρίνι μου. Αυτό εννοώ. Υπάρχει εμπιστοσύνη. Δε γίνεται αλλιώς. Δεν υπάρχει τίποτα που να μπορεί να μας αποδιοργανώσει.
Φ. Λαζάρου: Μιλώντας για περιστατικά με το κοινό: Σ’ αυτή την αίθουσα που καθόμαστε τώρα για τη συνέντευξη, διαδραματίζεται μια σκηνή με ‘μένα και το Γιώργο, στην οποία το παράθυρο που βλέπει στο δρόμο είναι ανοιχτό. Έχει χρειαστεί πολλές φορές να "παίξουμε" με περαστικούς.
Γ. Μακρής: Υπάρχει και μια στιγμή οργής για τη μητέρα μου, όπου βγαίνει έξω και βρίζει τον εραστή μου. Εκείνη τη στιγμή σκέφτομαι "Θεέ μου, ας μην περάσει κανείς και της απαντήσει"!
Β. Κούτσου: Υπάρχει μια σκηνή στο έργο όπου η Νατάσα παρατάει την τσάντα και τα γυαλιά της σε έναν θεατή. Τις προάλλες είχαμε έναν ..νοικοκύρη θεατή, που τα τακτοποίησε μέσα στην τσάντα, με αποτέλεσμα η Νατάσσα μετά να τα ψάχνει! Τον ρώτησε λοιπόν που είναι, κι αυτός απάντησε με μεγάλη φυσικότητα "Μέσα στην τσάντα"!
Ν. Σφενδυλάκη: Ναι, σε τέτοιες περιπτώσεις δε μπορείς να είσαι ψεύτης, ούτε να υποκριθείς. Παίζεις με αυτό που συμβαίνει, με αυτό που σου δίνει ο άλλος. Κάνεις το κοινό συνένοχο...
Φ. Λαζάρου: ..και μέτοχο. Έχουμε κερδίζει το να παίζουμε σε ένα έργο ζωντανό, φρέσκο και διαφορετικό κάθε φορά.
Ν. Σφενδυλάκη: ...πράγμα που ήταν και ζητούμενο του ίδιου του σκηνοθέτη.
Φ. Παπανικολάου: Εξίσου όμορφο είναι και το ότι παίζεις κυριολεκτικά 'σε απόσταση αναπνοής" από τον θεατή. Ο τρόπος που αντιδρά σου ξυπνά το δίκιο του ήρωά σου. Σε οδηγεί με τις αντιδράσεις του. Σε ωθεί να βρεις το λόγο που το κάνεις.
Φ. Λαζάρου: Η συνθήκη του "δικαστηρίου" (που ανατρέπεται κιόλας) υπάρχει έντονα σε όλη την παράσταση. Υπάρχει ταύτιση με δικά σου θέματα, αυτοσαρκασμός...
Ν. Δάφνου: Το εγχείρημα σας είναι δύσκολο αλλά και όμορφο. Θα θέλατε να είχατε γνωρίσει την Ταχτσή ή κάποιους συγγενείς του;
Φ. Λαζάρου: Μα έχουμε γνωρίσει ήδη! Την ανηψιά του Ταχτσή, την κα Έλλη, η οποία μας συμπαραστάθηκε με απίστευτο τρόπο στην προσπάθειά μας.
Β. Κούτσου: Ήρθε και με μεγάλη χαρά στις πρόβες μας. Εμείς από την άλλη, όταν την είδαμε πάθαμε σοκ! Στη συγκεριμένη πρόβα, οι βωμολοχίες του κειμένου δεν ειπώθηκαν ποτέ και οι παύσεις ήταν αντάξιες... εγκεφαλικού!
Φ. Λαζάρου: ..μας κόπηκαν τα γόνατα. Εκεί καταλάβαμε αυτό που μας τόνιζε ο Βασσίλης: ότι το έργο αυτό μας ξεπερνάει, είναι πάνω από εμάς. Μιλάμε για έναν άνθρωπο, τον συγγραφέα, κάνουμε το "μνημόσυνό" του.
Β. Κούτσου: Στη συζήτηση που ακολούθησε, η κα Έλλη προσφέρθηκε πολύ ευγενικά να μας λύσει απορίες που είχαμε αναφορικά με το έργο...ε, δε μίλησε άνθρωπος! (γέλια). Συνειδητοποιήσαμε ότι ο ήρωάς μας όντως υπήρξε. Πολύ περίεργο συναίσθημα.
Ν. Δάφνου: Ποιον ρόλο ή ρόλους έχετε στην παράσταση; Μπορείτε να συμπυκνώσετε όλο τον ρόλο σε μια φράση από τα γραπτά του συγγραφέα;
Γ. Μακρής: Εγώ κάνω τον νεαρό Ταχτσή. Θα κλέψω τη φράση μου από το στόμα του ίδιου του συγγραφέα προς τη μάνα του: "Γιατί δε λες αυτό που δεν ξέρω ακόμη ότι είμαι; Αυτό που μπορεί να περάσουν και 20 και 30 χρόνια για να καταλάβω ότι δεν είμαι;". Και δεν το περιορίζω στο θέμα της ομοφυλοφιλίας.
Β. Κούτσου: Εγώ κάνω την Τουρκάλα γειτόνισσα, την άλλη γειτόνισσα και μάνα της κοπέλας που αγαπά τον Ταχτσή, και τη Φούλη, τη δασκάλα που του μαθαίνει πιάνο. Από φράσεις θα μπορούσα να αναφέρω όλο το έργο, θα περιοριστώ όμως σ’ αυτήν εδώ: "Όποιος δεν έχει παιδιά, βολεύεται με τ’ αλλουνού'. Είναι η φράση της μάνας προς τη Φούλη, η οποία εκείνη τη στιγμή συνειδητοποιεί με βίαιο τρόπο ότι ισχύει.
Φ. Παπανικολάου: Σε μια παράσταση που το είπα αυτό, κάποιος από κάτω ψιθύρισε "σκύλα"...
Β. Κούτσου: Και η αγαπημένη μου φράση από τη "Γιαγιά μου την Αθήνα": "Όσα χρόνια κι αν περάσουν, όσα πάρκα κι αν μαντρώσουν, τα ερωτευμένα ζευγαράκια θα βρίσκουν πάντα μια σχισμή για να μπουν και να ζήσουν τον έρωτά τους".
Ν. Σφενδυλάκη: Οι ρόλοι μου είναι πρώτον η τρομερή γιαγιά Πολυξένη και δεύτερον η Ρωξάνη, μια γειτόνισσα που προσέχει τον μικρό Ταχτσή τα βράδια που λείπει η μαμά του. Για τη γιαγιά: 'Αχ βρε Έλλη, που να μην έφτανα να σ’ είχα γεννήσει". Κι επειδή αυτή η φράση δεν τη δικαιώνει, θα πω και μια φράση του συγγραφέα: 'Η μόνη γυναίκα που αγάπησα στη ζωή μου, ήταν η γιαγιά μου". Αντίθετες φράσεις, όμως με "στοίχειωσαν' με το που έκανες την ερώτηση. Η φράση για τη Ρωξάνη είναι το "Θα πεθάνω".
Φ. Λαζάρου: Κάνω επτά ρόλους μέσα στο έργο, με κυρίαρχο τον ίδιο τον Ταχτσή, τον νεκρό συγγραφέα. Βασικά είναι ένας ρόλος, ο οποίος με τη σειρά του "ντύνεται" τους υπόλοιπους. Από τα γραπτά του κρατάω τη φράση που με βοήθησε να συνδεθώ μαζί του: 'Όλα ανάποδα τα ‘κανα στη ζωή μου"... το ίδιο έχω κάνει κι εγώ σε πολλά πράγματα. Επίσης το "Ανοχή. Τι αστεία λέξη". Άμα σκεφτεί ο καθένας μας τι έχει επιτρέψει – ανεχτεί να συμβεί στη ζωή του... Ο συγγραφέας αυτός είναι μεγάλος, μπορούμε να μιλάμε ώρες γι’ αυτόν.
Φ. Παπανικολάου: Εγώ κάνω τη μάνα του Ταχτσή και την Ασημίνα, μια προβληματική επιληπτική κοπέλα. Να κάνω μια παρένθεση εδώ και να πω ότι τα έργα του ασχολούνται με τον κοινωνικό ρατσισμό: μιλά για ομοφυλόφυλους, περιθωριποιημένους, κοινωνικά αποκλεισμένους, μάνες που μεγαλώνουν μόνες τα παιδιά τους... Αυτό έδωσε ένα εύρος στη δική μας δουλειά. Στην ερώτηση μας τώρα, κρατάω τη φράση της μάνας: "Πρώτα να γίνεις άντρας και μετά να κάνεις λάθη". Η αγωνία της μάνας και κάθε μάνας, σωστό η λάθος, δεν έχει σημασία. Κρατάω και τη φράση της Ασημίνας: "Σ’ αγαπάω".
Φ. Λαζάρου: Η οποία είναι και η τελευταία φράση του έργου.
Ν. Δάφνου: Όμορφο φινάλε. Σας ευχαριστώ πολύ. Υπάρχει κάτι που θα θέλατε να προσθέσουμε;
Γ. Μακρής: Ναι, να σημειώσουμε (για ηλικιωμένους και άτομα με ειδικές ανάγκες) ότι υπάρχει μετακίνηση στο χώρο.
Ν. Δάφνου: Ευχαριστώ πολύ για τη φιλοξενία!
Φ. Λαζάρου: Εμείς ευχαριστούμε!
* ¨Ο μικρός εγω", βασισμένο στο μυθιστόρημα του Κώστα Ταχτσή "Τα ρέστα", σε σκηνοθεσία Βασσίλη Ανδρέου, στο Βρυσάκι (Βρυσακίου 17, Μοναστηράκι, Αθήνα, τηλ. 210 3210179)
0 comments: