Καθώς βιώνουμε τα καθημερινά γεγονότα, ό,τι αποτελεί τον κόσμο για κάθε χώρα διευρύνεται για να αγκαλιάσει ολόκληρη την υδρόγειο. Βλέπουμε τώρα, σαν να διαδραματίζεται στη χώρα μας, ό,τι συμβαίνει στην Αμερική, την Ασία ή την Αφρική. Το άνοιγμα αυτό σε ξένους χώρους εξηγεί γιατί οι αρχαίοι, στη χρονική απόσταση που τους χωρίζει από εμάς, μοιάζουν —από κάποιες απόψεις— πιο μακρινοί και ακατανόητοι από τους διαφορετικούς αυτούς σύγχρονούς μας πολιτισμούς. [...]
Όταν ρώτησαν την Αριάν Μνούσκιν: "Γιατί την Ιφιγένεια εν Αυλίδι; Γιατί τον Ορέστη;", απάντησε: "Γιατί είναι οι ρίζες. Οι έλληνες τραγικοί είναι οι πατέρες μας. Τα έχουν πει όλα". Ας επιχειρήσουμε να δούμε τι σημαίνει αυτή η απάντηση. Όταν επινοεί μια "ανατολίτικη" χορογραφία και ντύνει τους ηθοποιούς της με κοστούμια που θυμίζουν την Ινδία, την Ιαπωνία ή την Εγγύς Ανατολή, η Μνούσκιν παίζει με το στοιχείο της αποστασιοποίησης. Γνωρίζει όμως ότι, παρά την απόσταση αυτή, υπάρχει κάτι στην περίπτωση των αρχαίων ελλήνων που μας είναι οικείο και το οποίο μοιραζόμαστε μαζί τους. [...]
Μπροστά στην ομοιομορφία η οποία, στο σκηνικό της ζωής, στην αρχιτεκτονική των πόλεων, στα ήθη και στις αξίες, απειλεί να εκχυδαΐσει και να ισοπεδώσει τον σύγχρονο κόσμο, το αρχαίο δράμα έρχεται να ξυπνήσει τόσο την περιέργεια για τον άλλο όσο και τη συνείδηση του εαυτού μας. Με μια κίνηση, ικανοποιεί και την ανάγκη να διευρύνουμε τον ορίζοντά μας και την ανάγκη να διασφαλίσουμε την ταυτότητά μας. [...]
Μπορούμε, λοιπόν, να πούμε ότι η τραγωδία, με τη σύσταση της τραγικής δράσης, παρουσιάζει στη σκηνή τη σύνθεση των στοιχείων μιας εμπειρίας που έχει ως στόχο να φωτίσει τον άνθρωπο και το πεπρωμένο του. Αντίθετα με την ιστορική αφήγηση, η τραγωδία δεν αφηγείται τα γεγονότα έτσι όπως πράγματι συνέβησαν σε έναν δεδομένο τόπο κάποια δεδομένη στιγμή, αλλά αναδιοργανώνοντας το μυθικό υλικό σύμφωνα με το εικός και το αναγκαίον, δείχνει, με τρόπο αποφασιστικό, πώς θα έπρεπε ή θα μπορούσαν να είχαν συμβεί. Αντί για το καθέκαστον, στο οποίο παραμένει περιορισμένη εξ ορισμού η ιστορία, η τραγωδία τείνει στο καθόλου, σε μια ανθρώπινη αλήθεια καθολικής ισχύος. [...]
Υπό το φως αυτής της δραματουργίας, ο άνθρωπος εμφανίζεται όχι πλέον ως μια φύση σταθερή, μια ουσία που θα μπορούσες να διακρίνεις και να ορίσεις, αλλά ως πρόβλημα· γίνεται αντικείμενο εξέτασης. Ον αμφίσημο, αινιγματικό, ακατανόητο: δράστης και θύμα, ένοχος και αθώος, ελεύθερος και δούλος, προορισμένος λόγω της ευφυίας του να κυριαρχήσει στο σύμπαν αλλά ανίκανος να κυβερνήσει τον εαυτό του, συνδέοντας μέσα του το βέλτιστον και το χείριστον, ο άνθρωπος μπορεί να χαρακτηριστεί δεινός, με τη διπλή σημασία του όρου: θαύμα και τέρας.
Υπάρχουν βέβαια ιστορικές περίοδοι που απηχούν εντονότερα από άλλες την τραγική αυτή συνείδηση την οποία παρουσίασε η Αθήνα του 5ου αιώνα στη σκηνή του θεάτρου της.
Αυτό ακριβώς συμβαίνει σήμερα. Ό,τι ονομάζουμε "το τέλος των ιδεολογιών", η εμφάνιση ακραίων μορφών βαρβαρότητας σε χώρες αρχαιότατου πολιτισμού, η ανησυχία μπροστά στους κινδύνους που συνεπάγεται η πρόοδος της τεχνολογικής εξέλιξης, ανοίγουν τον δρόμο για μια επιστροφή στην τραγική συναίσθηση της ύπαρξης. Όταν οι θεατές εγκαταλείπουν το θέατρο μετά το τέλος μιας αρχαίας τραγωδίας, διερωτώνται για τους εαυτούς τους, για τη σταθερότητα του συστήματος αξιών τους, για το νόημα της ζωής τους.
Jean-Pierre Vernant, Ανάμεσα στον μύθο και την πολιτική, μετ. Μ.Ι. Γιόση, Σμίλη, Αθήνα 2003, σ. 535-540.
Τώρα στη θεατρική σκηνή
Ιφιγένεια εν Αυλίδι του Ευριπίδη, σε σκηνοθεσία Θέμη Μουμουλίδη.
Η παράσταση επιχειρεί μια σύγχρονη σκηνική ανάγνωση του κειμένου, μέσα σε ένα ποιητικό εικαστικό περιβάλλον, με την σύγχρονη μουσική επεξεργασία του Κ. Βήτα.Ένας πυροβολισμός. Σκοτάδι.
Μια γυναίκα νεκρή. Κάπου κοντά σε μια παραλία. Ένα σύνολο γυναικών μάρτυρες του θανάτου, ανακρίνονται. Αυτοκτονία ή δολοφονία. Ο χορός αποκτά πρόσωπο, κάθε γυναίκα εκφράζεται διαφορετικά. Τα χορικά γίνονται το σημείο συνάντησης και αντιπαράθεσης με την ιστορία. Οι ήρωες αναζητούν καθένας τη δική του αλήθεια εκφράζοντας καθένας ένα διαφορετικό κόσμο, που αρνείται πεισματικά να συνυπάρξει με το αυτονόητο…
Η έννοια της θυσίας αποκτά πολλαπλές διαστάσεις. Συγγενεύει με τη δολοφονία…
Μετάφραση Κ.Χ. Μύρης, σκηνικά Γιώργος Πάτσας, κοστούμια Παναγιώτα Κοκκορού, μουσική Κωνσταντίνος Βήτα, φωτισμοί Νίκος Σωτηρόπουλος.
Ερμηνεύουν: Στέλιος Μάινας, Μηνάς Χατζησάββας, Άγγελος Μπούρας, Αλεξάνδρα Σακελλαροπούλου, Καρυοφυλλιά Καραμπέτη, Ιωάννα Παππά, Γιάννης Στάνκογλου, Ρίτα Αντωνοπούλου, Λουκία Μιχαλοπούλου, Μαρούσκα Παναγιωτοπούλου, Γιάννα Παπαγεωργίου, Λένα Παπαληγούρα, Αρετή Πασχάλη.
9,10,11,12,13 Ιουλίου. Θέατρο Κήπου-Θεσσαλονίκη, στα πλαίσια καλοκαιρινής περιοδείας σε όλη την Ελλάδα.
0 comments: