Ένα έργο κλασικό στο κέντρο του οποίου βρίσκεται ο άνθρωπος που γνωρίζει, επιλέγει, δρα και πληρώνει το τίμημα, μέσα σε έναν κόσμο όπου όλα συνωμοτούν για να εκτροχιάσουν τον ανθρωπισμό μας, σε μια Ευρώπη θλιβερή, χωρίς ορίζοντα. Ένα έργο απροσδόκητα επίκαιρο.
Η ομάδα ριSκο παρουσιάζει το έργο του Καμύ —για δεύτερη χρονιά— στο Θέατρο Αυλαία της Θεσσαλονίκης.
Τα μέλη της ομάδας συνομιλούν με την Αδαμαντία Ξηρίδου.
— Έργα του Καμύ δεν έχουν παιχτεί πάρα πολύ στην Ελλάδα. Είναι περισσότερο γνωστός κι αγαπητός για τα μυθιστορήματά του. Έχει αλλάξει κάτι στο θέατρο ή στην κοινωνία που τα τελευταία χρόνια να ανεβαίνουν τα δραματικά έργα του;
Ο Καμύ έχει γράψει μόνο τέσσερα θεατρικά έργα. Αν και ο ίδιος, άνθρωπος και του θεάτρου (ιδρυτής θεατρικής ομάδας και σκηνοθέτης) έγινε πράγματι αγαπητός κυρίως από τα μυθιστορήματα και τα φιλοσοφικά του δοκίμια. Τα έργα του δεν παίζονται εύκολα, διότι είναι έργα δύσκολα, υποκριτικά και σκηνοθετικά. Κι αυτό γιατί ο φιλόσοφος Καμύ υπερισχύει του θεατρικού συγγραφέα. Παρόλα αυτά τα τελευταία χρόνια υπάρχει ένα ενδιαφέρον για τα κείμενά του. Η αιτία δεν είναι άσχετη με αυτό που βιώνουμε αυτά τα χρόνια της οικονομικής και πολιτισμικής κρίσης. Το θέατρο, ως ευαίσθητος δέκτης, δεν θα μπορούσε να μην επηρεαστεί. Το δίκαιο και η τρομοκρατία ("Δίκαιοι"), η ύπαρξη των ορίων σε σχέση με την ατομική ελευθερία ("Καλιγούλας"), ο φόβος ως θεμέλιο του ολοκληρωτισμού ("Κατάσταση πολιορκίας") και βέβαια η ύπαρξη του μοιραίου σε έναν κόσμο παράλογο ("Παρεξήγηση"), είναι θέματα επίκαιρα, περισσότερο από ποτέ, άρα κι οι άνθρωποι του θεάτρου έχουν κάθε λόγο να δημιουργήσουν με αυτά.
—Για δεύτερη σαιζόν ανεβαίνει η "Παρεξήγηση" από την ομάδα σας. Ένδειξη ότι η παράσταση έτυχε της αναγνώρισης του κοινού. Τι σημαίνει αυτή η δεύτερη φορά για την ομάδα;
—Ο Καμύ έχει δεχτεί επικρίσεις για τον "Ξένο", ότι έγραψε ένα υπαρξιστικό κείμενο μεσούντος του πολέμου και της γαλλικής κατοχής από τους ναζιστές. Η "Παρεξήγηση" γραμμένη το 1943 ανέβηκε το ’44, ενώ ακόμη η Γαλλία δεν είχε απελευθερωθεί, μοιάζει να είναι ένα έργο που κι αυτό αφορά φαινόμενα που εμφανίστηκαν λίγες δεκαετίες μετά στις κοινωνίες των ευρωπαϊκών χωρών. Η δική σας σχέση στο σήμερα με τη μητέρα και την κόρη της Μάρθα, τον Ζαν και τη γυναίκα του Μαρία και τον μη συγγενή τους τον επιστάτη, πώς διαμορφώνεται;
Στην "Παρεξήγηση", οι δυο μοναχικές γυναίκες του έργου, η μάνα και κυρίως η κόρη της Μάρθα, έχοντας χάσει κάθε νόημα στη ζωή τους, "εξόριστες" σε έναν άφιλο κόσμο, επιθυμούν με εμμονή την "έξοδό" τους από αυτόν προς μια "ευτυχισμένη"-εξιδανικευμένη ζωή. Για την επιτυχία αυτού του στόχου προβαίνουν σε μια σειρά δολοφονιών με ψυχρό και κυνικό τρόπο. Το αποτέλεσμα της δράσης τους είναι η δημιουργία ενός κλίματος όπου ο Ζαν, ερχόμενος να ζητήσει δωμάτιο, χωρίς να το καταλάβει, εγκλωβίζεται με αποτέλεσμα να μη βρίσκει τις κατάλληλες λέξεις για να πει το ποιος είναι. "Ξένος" κι ανίκανος να επικοινωνήσει την αλήθεια του, λειτουργεί αλαζονικά κι αρνείται τις προειδοποιήσεις της γυναίκας του Μαρίας. Μια γυναίκα συναισθηματική κι ειλικρινής, που φέρνει στη σκηνή τον κόσμο της χαράς της ζωής και η οποία από ένστικτο αντιλαμβάνεται τον κίνδυνο. Η ύπαρξη ενός "βουβού" υπηρέτη φορτίζει τις σκηνές με την αίσθηση της κλιμάκωσης μιας αόρατης απειλής.
Η "Παρεξήγηση" είναι ένα σύγχρονο έργο, επαναστατικό και κατά βάθος αισιόδοξο, γιατί περιέχει την ηθική της ειλικρίνειας. Αν ο άνθρωπος θέλει να αναγνωρίζεται, πρέπει απλά να λέει ποιος είναι. Αν σιωπά ή ψεύδεται, τότε πεθαίνει μόνος και το σύμπαν γύρω του βουλιάζει στη δυστυχία. Αντίθετα, αν μιλήσει τη γλώσσα της α-λήθειας του, θα πεθάνει μεν, αλλά θα έχει βοηθήσει τους άλλους, και τον εαυτό του, να γίνουν καλύτεροι. Ένα έργο εξόχως, ουσιαστικά, πολιτικό και τραγικά επίκαιρο, που μιλά για έναν κόσμο θλιβερό, χωρίς ορίζοντα, όπου όλα "συνωμοτούν" για να εκτροχιάσουν τον ανθρωπισμό μας.
— Ποια σύμβολα από το κείμενο αναδεικνύει περισσότερο η παράσταση;
Στην παράστασή μας το σύμβολο που αναδεικνύεται περισσότερο, δημιουργώντας ακόμα ένα επίπεδο ανάγνωσης, είναι ο ρόλος του "βουβού" υπηρέτη. Ένα πρόσωπο που στο κείμενο του Καμύ δίνει τη "λύση" στη διαταραχή της ισορροπίας στον κόσμο αυτής της σύγχρονης Τραγωδίας λειτουργώντας ως Θεός, μοίρα ή νεκροπομπός. Στην παράσταση μας ο "υπηρέτης" παρεμβαίνει αρκετές φορές «διακριτικά» ή μη, τονίζοντας με τη δράση του τη διαρκή παρουσία του, εντός κι εκτός σκηνής, ως ο πανταχού παρών συγγραφέας, σκηνοθέτης, κι εντέλει, ο αόρατος πρωταγωνιστής της.
—Η μετάφραση της "Παρεξήγησης" έγινε από την ομάδα. Κατά κάποιο τρόπο γράψατε κι εσείς το κείμενο. Υπάρχει ένα άλλο "δέσιμο" με τις λέξεις καθώς είναι προϊόν και δικής σας (επεξ)εργασίας;
Η διαδικασία της μετάφρασης ενός τόσο δύσκολου κειμένου, όταν μάλιστα γίνεται από μια ομάδα ανθρώπων, περνάει από πολλά στάδια, δύσκολα αλλά και δημιουργικά. Χρειάστηκε να ξαναδιαβάσουμε Καμύ, ιδίως τα φιλοσοφικά του δοκίμια. Η επεξεργασία συνεχίστηκε με τις πρόβες, όπου προσπαθήσαμε τις δυσκολίες του κειμένου να τις ξαναντιμετωπίσουμε, χωρίς να κάνουμε έκπτωση για λόγους υποκριτικής ευκολίας, αλλά το αντίστροφο. Εκεί που βρίσκαμε δυσκολίες, αντιλαμβανόμασταν ότι υπήρχε και το "κλειδί" της υποκριτικής λύσης, την οποία και αναζητήσαμε.
***"Η παρεξήγηση" του Αλμπέρ Καμύ, σε σκηνοθεσία Βαγγέλη Οικονόμου.
Μετάφραση: Θεατρική ομάδα ριSκο
Παίζουν: Λίλη Λαμπούδη, Αγγέλα Μπολέτση, Γιώργος Τσόπας, Ορέστης Παλιαδέλης, Έλενα Δαμίγου.
Σκηνικά: Ειρήνη Ατματζίδου
Κοστούμια: Νάσια Χάρη
Φωτισμοί: Στράτος Κουτράκης
Μουσική επιμέλεια: Βαγγέλης Οικονόμου
Βοηθός σκηνοθέτη: Γιώργος Τσόπας
Βοηθοί φωτιστή: Νάσια Λάζου, Σταματία Σαπατόρη.
Θέατρο Αυλαία (Κτήριο ΧΑΝΘ, είσοδος από Τσιμισκή, Θεσσαλονίκη, τηλ. 2310 237700, έως 1 Δεκεμβρίου 2015)
0 comments: