Σκέψεις λίγο μετά την παραίτηση του Γιαν Φαμπρ...
Η τοποθέτηση του φλαμανδού καλλιτέχνη Γιαν Φαμπρ στο τιμόνι του Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου και οι αντιδράσεις που ακολούθησαν αμέσως μετά την ανακοίνωση του —ομολογουμένως πρόχειρου και "στο πόδι" σχεδιασμένου— καλλιτεχνικού προγραμματισμού, αναδεικνύουν για πολλοστή φορά, με εύγλωττο και πικρό τρόπο την έλλειψη σοβαρής κι οργανωμένης στρατηγικής στο πεδίο της πολιτιστικής και καλλιτεχνικής παραγωγής της χώρας.
Το Υπουργείο Πολιτισμού —αποπαίδι σε κάθε ανασχηματισμό, αφού μέχρι και οι πολιτικοί συντάκτες σε κάθε παρουσίαση των επικείμενων υπουργοποιήσεων, παραλείπουν και να το αναφέρουν— αντιμετωπίζεται συνήθως σαν ένα δευτερεύον χαρτοφυλάκιο, ένας μη νευραλγικός τομέας, όπου μπορεί να τον αναλάβει ο οποιοσδήποτε κοινοβουλευτικός ή εξωκοινοβουλευτικός, έστω κι αν δεν έχει διαβεί ποτέ την πόρτα θεάτρου, μουσείου, αρχαιολογικού χώρου.
Το ευρύτερο πλέγμα των καλλιτεχνικών δραστηριοτήτων (θέατρο, μουσική, χορός, εικαστικά, κινηματογράφος) προσφέρεται για βαρύγδουπες προεκλογικές εξαγγελίες, για εντυπωσιακές προγραμματικές δηλώσεις. Άλλωστε, ουδείς επτώχευσε τάζοντας. Μόλις όμως έρχεται η ώρα της υλοποίησης, οι εξαγγελίες παίρνουν μια αναπαυτική θέση στα συρτάρια και η πραγματικότητα προβάλει σκληρή και αμείλικτη.
Είναι προφανές ότι η απόφαση του Αριστείδη Μπαλτά να τοποθετήσει τον Γιαν Φαμπρ στη διεύθυνση του Φεστιβάλ, είναι μια εξόφθαλμα λάθος κίνηση, συνεπικουρούμενη από στενά χρονικά περιθώρια για τη λήψη αποφάσεων κι από μικροπολιτικά τερτίπια (ναι, αυτά τα τερτίπια που η αριστερά κυβέρνηση απέδιδε στους προκατόχους της) που έχουν σαν στόχο να απορριφθούν όλες οι προτάσεις που είχαν κατατεθεί στο Φεστιβάλ από τον περασμένο χειμώνα, επί διοίκησης Γιώργου Λούκου.
Ο έλληνας Υπουργός Πολιτισμού αναθέτει σ' έναν καλλιτέχνη με παγκόσμια καταξίωση την διεύθυνση του Φεστιβάλ, κυριολεκτικά στο παρά πέντε. Σ' έναν άνθρωπο που δεν έχει την παραμικρή ιδέα για την —ογκώδη ποσοτικά— σύγχρονη καλλιτεχνική παραγωγή κι ο οποίος καλείται να καταρτίσει — στο "πόδι" και την τελευταία στιγμή— ένα πρόγραμμα που θα περιλαμβάνει σύγχρονες ελληνικές παραγωγές. Κι ο καταξιωμένος αυτός καλλιτέχνης βαφτίζει το Ελληνικό Φεστιβάλ, "Διεθνές" (γιατί μέχρι πέρσι τι ακριβώς ήταν;), επιλεγεί την οδό της "προ-μαγειρεμένης" καλλιτεχνικής δημιουργίας, κλείνει την πόρτα στους έλληνες δημιουργούς και προτάσσει ένα μονοθεματικό αφιέρωμα στη βελγική καλλιτεχνική παραγωγή, αναιρώντας ουσιαστικά τη μορφή και τη δομή του Φεστιβάλ που περιλαμβάνει (και) τη δημιουργία παραστάσεων που παράγονται εντός των πλαισίων του και ταξιδεύουν στη συνέχεια κι εκτός συνόρων, κι όχι μόνο μετακλήσεις.
Κι έτσι ο καταξιωμένος καλλιτέχνης γνώρισε από την καλή και την ανάποδη, την βαθιά ριζωμένη ελληνική πολιτική (και πολιτιστική) νοοτροπία του "άρπα κόλα" κι έπεσε στα δίχτυα του ελληνικού μιντιακού συστήματος που βαθιά θιγμένο από την αισθητική των παραστάσεων του, επιδόθηκε σε μια ανεξάντλητη θεωρητική κριτική ανάλυση των παραστάσεων του, από ανθρώπους άσχετους με το αντικείμενο. Φυσικά, το θεατρολογικό ενδιαφέρον των τηλεοπτικών παρουσιαστών εστίασε στα δημοφιλή τις τελευταίες ώρες, "παλλόμενα πέη" της παράστασης "Mount Olympus" και στη καταστροφή που θα επέλθει αν η παράσταση αυτή προσεγγίσει τα αμόλυντα ελληνικά χώματα. Το ότι η παράσταση αυτή έχει ήδη παρουσιαστεί τον περασμένο Οκτώβριο στο Μέγαρο Μουσικής Θεσσαλονίκης στο πλαίσιο των Δημητρίων (το Μέγαρο μετά την επέλαση των "παλλόμενων πεών" βρίσκεται ακόμη όρθιο στη θέση του) και ότι το γυμνό στο ελληνικό θέατρο είναι πλέον κορεσμένο και ξεπερασμένο εδώ και καμιά δεκαπενταετία, είναι ασήμαντες λεπτομέρειες για τους πολυμαθείς πανελίστες.
Κι έτσι μετά τον σάλο ο καταξιωμένος καλλιτέχνης —που πολύ άνετα ήθελε να δημιουργήσει ένα αποικιοκρατικού χαρακτήρα βελγικό φεστιβάλ της τελευταίας στιγμής "ίσα να βγει η σαιζόν, βρε αδερφέ"—, υποβάλλει την παραίτηση του, δηλώνοντας: "Δέχθηκα την πρόταση που μου έκανε ο έλληνας Υπουργός Πολιτισμού με τον όρο ότι θα μπορούσα να κάνω τις καλλιτεχνικές επιλογές μου σε καθεστώς ελευθερίας. Αυτό δεν φαίνεται πλέον δυνατό στην Ελλάδα. Δεν θέλω να εργάζομαι σε ένα εχθρικό καλλιτεχνικό περιβάλλον, στο οποίο έφτασα με ανοιχτό μυαλό και καρδιά".
Κι ο έλληνας Υπουργός Πολιτισμού εξακολουθεί (μέχρι τη στιγμή που γράφονται αυτές οι αράδες) να βρίσκεται στην καρέκλα του, γιατί "στην Ελλάδα, βρε αδερφέ, οι Υπουργοί κάνουν λάθη, αλλά εξακολουθούν να παραμένουν στις καρέκλες τους"...
Ο έλληνας Υπουργός Πολιτισμού αναθέτει σ' έναν καλλιτέχνη με παγκόσμια καταξίωση την διεύθυνση του Φεστιβάλ, κυριολεκτικά στο παρά πέντε. Σ' έναν άνθρωπο που δεν έχει την παραμικρή ιδέα για την —ογκώδη ποσοτικά— σύγχρονη καλλιτεχνική παραγωγή κι ο οποίος καλείται να καταρτίσει — στο "πόδι" και την τελευταία στιγμή— ένα πρόγραμμα που θα περιλαμβάνει σύγχρονες ελληνικές παραγωγές. Κι ο καταξιωμένος αυτός καλλιτέχνης βαφτίζει το Ελληνικό Φεστιβάλ, "Διεθνές" (γιατί μέχρι πέρσι τι ακριβώς ήταν;), επιλεγεί την οδό της "προ-μαγειρεμένης" καλλιτεχνικής δημιουργίας, κλείνει την πόρτα στους έλληνες δημιουργούς και προτάσσει ένα μονοθεματικό αφιέρωμα στη βελγική καλλιτεχνική παραγωγή, αναιρώντας ουσιαστικά τη μορφή και τη δομή του Φεστιβάλ που περιλαμβάνει (και) τη δημιουργία παραστάσεων που παράγονται εντός των πλαισίων του και ταξιδεύουν στη συνέχεια κι εκτός συνόρων, κι όχι μόνο μετακλήσεις.
Κι έτσι ο καταξιωμένος καλλιτέχνης γνώρισε από την καλή και την ανάποδη, την βαθιά ριζωμένη ελληνική πολιτική (και πολιτιστική) νοοτροπία του "άρπα κόλα" κι έπεσε στα δίχτυα του ελληνικού μιντιακού συστήματος που βαθιά θιγμένο από την αισθητική των παραστάσεων του, επιδόθηκε σε μια ανεξάντλητη θεωρητική κριτική ανάλυση των παραστάσεων του, από ανθρώπους άσχετους με το αντικείμενο. Φυσικά, το θεατρολογικό ενδιαφέρον των τηλεοπτικών παρουσιαστών εστίασε στα δημοφιλή τις τελευταίες ώρες, "παλλόμενα πέη" της παράστασης "Mount Olympus" και στη καταστροφή που θα επέλθει αν η παράσταση αυτή προσεγγίσει τα αμόλυντα ελληνικά χώματα. Το ότι η παράσταση αυτή έχει ήδη παρουσιαστεί τον περασμένο Οκτώβριο στο Μέγαρο Μουσικής Θεσσαλονίκης στο πλαίσιο των Δημητρίων (το Μέγαρο μετά την επέλαση των "παλλόμενων πεών" βρίσκεται ακόμη όρθιο στη θέση του) και ότι το γυμνό στο ελληνικό θέατρο είναι πλέον κορεσμένο και ξεπερασμένο εδώ και καμιά δεκαπενταετία, είναι ασήμαντες λεπτομέρειες για τους πολυμαθείς πανελίστες.
Κι έτσι μετά τον σάλο ο καταξιωμένος καλλιτέχνης —που πολύ άνετα ήθελε να δημιουργήσει ένα αποικιοκρατικού χαρακτήρα βελγικό φεστιβάλ της τελευταίας στιγμής "ίσα να βγει η σαιζόν, βρε αδερφέ"—, υποβάλλει την παραίτηση του, δηλώνοντας: "Δέχθηκα την πρόταση που μου έκανε ο έλληνας Υπουργός Πολιτισμού με τον όρο ότι θα μπορούσα να κάνω τις καλλιτεχνικές επιλογές μου σε καθεστώς ελευθερίας. Αυτό δεν φαίνεται πλέον δυνατό στην Ελλάδα. Δεν θέλω να εργάζομαι σε ένα εχθρικό καλλιτεχνικό περιβάλλον, στο οποίο έφτασα με ανοιχτό μυαλό και καρδιά".
Κι ο έλληνας Υπουργός Πολιτισμού εξακολουθεί (μέχρι τη στιγμή που γράφονται αυτές οι αράδες) να βρίσκεται στην καρέκλα του, γιατί "στην Ελλάδα, βρε αδερφέ, οι Υπουργοί κάνουν λάθη, αλλά εξακολουθούν να παραμένουν στις καρέκλες τους"...
Η εμφυλιοπολεμική κατάσταση που δημιουργήθηκε αμέσως μετά την δημοσιοποίηση του οργανωτικού πλάνου για τον σχεδιασμό του Φεστιβάλ για τα επόμενα τέσσερα χρόνια, είχε μόνο ένα θετικό: τη συσπείρωση των ελλήνων καλλιτεχνών, που κατάφεραν να συντονιστούν άμεσα, να μαζευτούν μαζικά και να συναποφασίσουν τον τρόπο δράσης και αντίδρασης τους. Οι έλληνες καλλιτέχνες που εξοστρακίζονται από ένα φεστιβάλ που έχουν στηρίξει με τη δουλειά και την παρουσία τους, έχουν δίκιο να αντιδρούν, να εκφράζουν τη δυσφορία τους και να διαμαρτύρονται. Θα είχε, όμως ανάλογο (αν όχι περισσότερο) ενδιαφέρον να βλέπαμε ποια θα ήταν η αντίδραση τους, αν επιλέγονταν από τον βέλγο καταξιωμένο καλλιτέχνη ελάχιστοι από αυτούς.
Ακολουθεί η ανοιχτή επιστολή των καλλιτεχνών προς τον Υπουργό Πολιτισμού, Αριστείδη Μπαλτά και τον Γιαν Φαμπρ:
Κύριε Υπουργέ,
Συγκεντρωθήκαμε αυθόρμητα σήμερα 1η Απριλίου στο Θέατρο Σφενδόνη, όλοι οι δημιουργοί που ζουν και εργάζονται στην Ελλάδα, εκπρόσωποι του θεάτρου, του χορού, του κινηματογράφου, της μουσικής, των εικαστικών και συζητήσαμε διεξοδικά τόσο τον διορισμό εκ μέρους σας του φλαμανδού καλλιτέχνη Γιαν Φαμπρ ως διευθυντή, όσο και το πρόγραμμα του αναδομημένου διεθνούς πλέον (;) Φεστιβάλ Αθηνών που από κοινού εξαγγείλατε. Συμφωνήσαμε, με συντριπτική πλειοψηφία, ότι πρόκειται για μια σειρά απαράδεκτων και έκθετων, τόσο νομικά όσο και ηθικά ενεργειών, οι οποίες στρέφονται ευθέως εναντίον της σύγχρονης ελληνικής δημιουργίας και εναντίον των χειμαζόμενων εδώ και χρόνια ή και ανέργων ελλήνων καλλιτεχνών. Όλα αυτά αποδεικνύουν πως δεν διαθέτετε ούτε συγκεκριμένη πολιτιστική πολιτική, ούτε όραμα για το παρόν και το μέλλον του σύγχρονου πολιτισμού μας.
Επειδή λοιπόν οι συγκεκριμένες αυτές υπουργικές αποφάσεις σας ελέγχονται ως παράνομες και κυρίως ως εχθρικές προς την ζωντανή δημιουργία και τον πολιτισμό του τόπου μας, επειδή με άλλα λόγια δεν μπορείτε πλέον να μας εκπροσωπείτε, ζητάμε την άμεση παραίτησή σας.
Ακολουθεί το ψήφισμά μας για τον κ. Φαμπρ.
Υ.Γ.: Προς ενημέρωσή σας, έστω και πρωθύστερη, παραθέτουμε το προεκλογικό πρόγραμμα του ΣΥΡΙΖΑ, το σχετικό με το θέατρο και το Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου.
Η πρόταση του ΣΥΡΙΖΑ για τον πολιτισμό (σύνοψη)
Ελληνικό Φεστιβάλ
· Ριζική αναδιοργάνωση των στόχων των φεστιβάλ, με μια ιδιαίτερη στήριξη των ελληνικών παραγωγών, χωρίς να αποκοπούμε από τον ευρωπαϊκό και διεθνή διάλογο.
· Σύνδεση των δραστηριοτήτων των φεστιβάλ με τις οικονομικές, παραγωγικές και πολιτιστικές δραστηριότητες των περιοχών, όπου γίνονται τα φεστιβάλ.
Κύριε Φαμπρ,
στο σύντομο πέρασμά σας από τη χώρα μας προλάβατε να διαπράξετε μια σειρά από σοβαρά ατοπήματα, τα οποία συνιστούν βαθύτατες προσβολές για όλους εμάς που υπογράφουμε αυτή την επιστολή αλλά και για άλλους πολλούς. Συγκεκριμένα:
1. Συμμετείχατε σε μια "αριστοκρατικού τύπου" συνέντευξη με carte de visit (συνθήκη πρωτόγνωρη όχι μόνο για τα ήθη του Ελληνικού Φεστιβάλ), από την οποία επιλέξατε να απουσιάζουν οι έλληνες καλλιτέχνες, αγνοώντας ότι το Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου, όπως και κάθε άλλο φεστιβάλ, είναι, κατά κύριο λόγο, δημιούργημα των καλλιτεχνών που το τροφοδοτούν γενναιόδωρα επί χρόνια, με το ταλέντο, το πάθος τους και τις πρωτοποριακές ιδέες τους.
2. Παραδεχθήκατε ότι δεν έχετε την παραμικρή ιδέα για τη σύγχρονη ελληνική καλλιτεχνική δημιουργία, αλλά, παρ' όλα αυτά, θεωρείτε εαυτόν ικανό να αναλάβει (ως curator!) τον κορυφαίο πολιτιστικό θεσμό της χώρας, υποβιβάζοντας έτσι τους έλληνες δημιουργούς σε μια θολή, καλλιτεχνικά ανυπόληπτη μάζα, που θα 'πρεπε να σας οφείλει και ευγνωμοσύνη.
3. Μας συστήσατε, με το καλημέρα, ένα ανοικονόμητο επιτελείο βέλγων συνεργατών (οι οποίοι, σημειωτέον, μαζί με εσάς θα μισθοδοτούνται από το χρεοκοπημένο κράτος μας) αποδεικνύοντας έτσι, με τον πιο εύγλωττο τρόπο, ότι η άγνοιά σας περί τον σύγχρονο ελληνικό πολιτισμό επιθυμείτε να παραμείνει άγνοια.
4. Προσπαθήσατε, με αξιομνημόνευτο θράσος είναι η αλήθεια, να μας εξαπατήσετε, ισχυριζόμενος ότι θα μετατρέψετε σε Διεθνές, ένα φεστιβάλ που είναι ήδη Διεθνές από τα γεννοφάσκια του, ανακοινώνοντας ταυτόχρονα ένα πρόγραμμα καθαρά βελγοκεντρικό, με εσάς βεβαίως να αποσπάτε την μερίδα του λέοντος.
5. Αποκλείσατε ουσιαστικά από το (δικό μας) Φεστιβάλ, όχι μόνο για φέτος αλλά και για τα επόμενα χρόνια, εμάς, τους έλληνες δημιουργούς, θεωρώντας μας ανάξιους να συμμετέχουμε στην "εγκατάσταση" που εσείς ο ίδιος θα επιμελείσθε, αφήνοντας να εννοηθεί ότι ίσως μας ξαναδοθεί το βήμα, αφού πρώτα θα έχουμε 'μυηθεί' (με όρους κανονικότατης εκπαίδευσης) στο προσωπικό αισθητικό σας σύμπαν.
Για όλους αυτούς τους λόγους, για την οίηση και τον απροκάλυπτο καλλιτεχνικό ολοκληρωτισμό που επιδείξατε, έχετε καταστήσει τον εαυτό σας, κύριε Φάμπρ, persona non grata.
Και προς αποφυγή παρανοήσεων, με την παρούσα επιστολή δεν επιχειρούμε να διαπραγματευθούμε μαζί σας, όχι, δεν είμαστε συνδικαλιστές, δεν ζητάμε να μας παραχωρήσετε χρόνο και χώρο στην 'εγκατάστασή' σας, ούτε θα φτάναμε ποτέ στο ταπεινωτικό σημείο να διεκδικούμε από σας όσα μας ανήκουν. Με την παρούσα επιστολή σάς κάνουμε γνωστό, αφενός, ότι δεν σας αναγνωρίζουμε ως καλλιτεχνικό διευθυντή του Φεστιβάλ Αθηνών - Επιδαύρου και αφετέρου, ότι οφείλετε να επανορθώσετε τις προσβολές που διαπράξατε εις βάρος μας, κάνοντας το αυτονόητο: επιστρέφοντας την πράξη διορισμού σας (εσείς και οι συνεργάτες σας) στον υπουργό που σας την παρέδωσε.
Το σώμα των παρευρισκομένων
Θέατρο Σφενδόνη
01/04/2016
0 comments: