Της Κατερίνας Πεσταματζόγλου
"Πηνελόπη Δέλτα" του Γιώργου Χριστοδούλου, σε σκηνοθεσία Ανδρομάχης Μοντζολή, με τη συνεργασία του Μιχαήλ Γιαννικάκη.
Η Πηνελόπη, κόρη του Εμμανουήλ Μπενάκη και της Βιργινίας Χωρέμη, σύζυγος του πλούσιου Φαναριώτη Στέφανου Δέλτα, ήταν μια εμβληματική φυσιογνωμία της νεώτερης ιστορίας μας. Από αυτές, που συμβάλλουν —στον βαθμό που τους αναλογεί— στη διαμόρφωση του συλλογικού συνειδητού μας. Τρίτο κατά σειρά παιδί μιας μάνας που κατέφευγε συχνά στην συνετιστική(;) βία. Ευαίσθητη, καταπιεσμένη από τα ανυπόφορα θέλω του αυταρχικού και αυστηρού πατέρα και τα αποπνικτικά κοινωνικά πρέπει, παντρεύτηκε καθ΄υπόδειξη (έτσι, για λόγους ευγενείας ο όρος). Έκανε τρεις κόρες και ξεκίνησε να γεμίζει τον χρόνο της με συγγραφική δραστηριότητα που αποδείχτηκε θαυμαστή.
Όντας παντρεμένη, ιδιαιτέρως εύπορη, μοίραζε την ζωή της σε όλη την κοσμοπολίτικη Ευρώπη μέχρι που γνώρισε τον υποπρόξενο της Ελλάδας στην Αλεξάνδρεια, Ίωνα Δραγούμη. Έρωτας παθιασμένος αν κι απ’ ότι λένε πλατωνικός, τελικά έσβησε (αν μπορούν να σβήσουν οι εγχάρακτες διακοσμήσεις της ψυχής) από την πίεση του στενού και ευρύτερου περιβάλλοντός της και την στροφή του βλέμματός του προς την μικρή και ταλαντούχα ηθοποιό Μαρίκα Κοτοπούλη. Μαύρα ρούχα σε σώμα και καρδιά, από τον θάνατό του, μέχρι τον θάνατό της. Μεγάλη η συμβολή της στην Ελλάδα και τον Ελληνισμό. Δώρισε, βοήθησε, ευεργέτησε (στα βήματα του πατρός της).
Κάπως έτσι είναι η γυναίκα που κέντρισε τον συγγραφέα Γιώργο Χριστοδούλου να φωτίσει κάποιες πλευρές της ζωής της. Ο Ντίνος Καρύδης εύκολα, μας έδειξε (ξανά) ότι είναι από γνήσια στόφα, αυτή των σπουδαίων ερμηνευτών και ηθο-ποιών. Απλός, απόλυτα εναρμονισμένος, μας έπεισε ως Εμμανουήλ Μπενάκης. Ειλικρινά, η αίσθηση που μας άφησε, είναι ότι στο μέλλον, στο άκουσμα του ονόματος Μπενάκης, θα έχουμε συνειρμικά την εικόνα του εξαίσιου, ταλαντούχου πρωταγωνιστή μας. Στον ρόλο της καλής και πιστής Μαριάνθης, η Ράσμη Τσόπελα, όχι μόνο μας πείθει, αλλά και μας αποσπά δίκαια το χειροκρότημα. Άψογη σκηνική παρουσία, εξαιρετική ακόμη και όταν τραγουδά μια στροφή από ένα παιδικό τραγουδάκι. Πολύ ορθά τοποθετημένη η φωνή της, εξ ίσου προσεγμένη η κίνησή της μέσα στον χώρο. Το "λογικό" λάθος, της επί τουλάχιστον 45ετούς παρουσίας και εργασίας της στην υπηρεσία των οίκων Μπενάκη και Δέλτα σε συνδυασμό με την αναλλοίωτη από τον χρόνο εικόνα της, δεν χρεώνεται στην ίδια, αλλά στην σκηνοθετική αντίληψη.
Η εξέχουσα μορφή του εθνικιστή, δημοτικιστή και προπαντός ελληνόψυχου ΄Ιωνος Δραγούμη, βρίσκει αρκούντως ικανοποιητική την ενσάρκωσή της από τον Θεόφιλο Βανδώρο, ο οποίος μας έδωσε μια πολύ καλή γεύση του πάθους του για την ταραγμένη Ελλάδα εκείνης της εποχής, με φόντο τον αγώνα ενός άλλου μεγάλου Έλληνα, που έμεινε στο πάνθεον των ηρώων μας, του Παύλου Μελά. Όμως, ο φλογερός Ίων, στις σκηνές που θα έπρεπε να μας αφήσει την αίσθηση του ασίγαστου πάθους δίπλα στην –τότε- αγαπημένη του Πηνελόπη, δυστυχώς, απέμεινε να της χαϊδεύει στοργικά το κεφάλι.
Διάχυτη ήταν η εντύπωση, ότι δεν βοηθήθηκε στην έκφραση και απόδοση του ερωτικού πάθους, από την ώριμη Τζένη Καλλέργη η οποία ατυχώς, υποδύεται την Πηνελόπη Δέλτα σε όλες τις ηλικιακές φάσεις που ξετυλίχτηκαν και παρουσιάστηκαν. Δεν κατάφερε να διασώσει, παρά την εμπειρία της, την ανακολουθία της πραγματικής της ηλικίας, με αυτήν της Πηνελόπης Δέλτα, όταν εκείνη ήταν 21, 25, 30, 40 ετών. Στα όρια του αστείου, και οπωσδήποτε μη πειστική, όταν παρά το προχωρημένο της πραγματικής της ηλικίας, αποκαλούσε πατέρα τον ίσως και μικρότερό της Ντίνο Καρύδη! Υπερβολικά στυλιζαρισμένη, φορώντας την ίδια περούκα από το 1895 έως το 1941(!) δοκίμασε να καμωθεί την παιδούλα, ακόμη και να παρουσιαστεί ως παθιασμένη ερωμένη, με διόλου ευνοϊκή για τις προσδοκίες μας κατάληξη. Αντίθετα, όταν άρχισε να εναρμονίζεται η εικόνα με τα λόγια και την χρονική τοποθέτηση, ο εμφατικός της λόγος, συνάντησε ουσιαστικά την πρόθεση του συγγραφέα, να μας παραδώσει την δική του οπτική για την υπέροχη ηρωίδα.
Σκηνοθετικά, υπογράφει η Ανδρομάχη Μοντζολή και ο βοηθός της Μιχαήλ Γιαννικάκης με (αναμενόμενο, δεδομένης της ευαισθησίας και της εικαστικής τους αντίληψης) πολύ καλό αποτέλεσμα. Μικρή παραφωνία η καθ’ υπερβολή συχνή εναλλαγή μέρους των σκηνικών, αφού χρειαζόταν αντίστοιχη διακοπή της ροής της ιστορίας, με παράλληλη διακοπή και της δικής μας συναισθηματικής συνέχειας.
Μια εξόφθαλμη λεπτομέρεια μας προκάλεσε την αδήριτη ανάγκη να ψελλίζουμε απ’ την αρχή της παράστασης μία ένσταση στα πολύ καλά σκηνικά του σκηνογράφου Ανδρέα Σαραντόπουλου: Το ραδιόφωνο που κοσμούσε σε θέση περίοπτη το γραφείο του πλούσιου έμπορου βάμβακος Εμμανουήλ Μπενάκη, έκανε μια ιστορική υπέρβαση. Ευρίσκετο εκεί περίπου 30 χρόνια προτού εφευρεθεί, ενώ ο λοιπός απολύτως συμβατός με τα δεδομένα διάκοσμος, μας απαγόρευε να σκεφτούμε την περίπτωση μιας υπερρεαλιστικής νότας. Από το ηχείο του ιδίου —σκανδαλιστικά πρωταγωνιστικού ραδιοφώνου—, ακούσαμε εκείνο το δραματικά ύστατο "... Ελληνικέ λαέ...σε λίγο, αυτός ο σταθμός θα είναι γερμανικός. Θα σας λέει ψέματα. Μην τον ακούτε…" Φευ, δεν είναι αιχμή για τις προπαγανδιστικές εκπομπές – δελτία ειδήσεων του αμφίβολου σήμερα. Μαζί με εμάς, το άκουσε —ποιητική αδεία— κι η Πηνελόπη και ως άλλη Σουλιώτισσα αποφάσισε να κάνει την τελευταία και επιτυχή όπως αποδείχτηκε απόπειρα αυτοκτονίας της.
Το μουσικό χαλί έρχεται σε ευθεία αντιστοίχιση με το ύφος και το χρώμα. Στο μοναδικό τραγούδι του Οδυσσέα Ιωάννου που ακούστηκε ο ίδιος ο Γιάννης Κότσιρας, κατάφερε να μας ταξιδέψει και να μας υποβάλλει χωρίς να μας το επιβάλλει. Όλη η μουσική επένδυση που φέρει την πρώτη υπογραφή του ιδίου, ανταποκρινόμενη στις προσδοκίες, υπηρετεί πιστά την παρουσίαση επί σκηνής της Πηνελόπης Δέλτα. Μεγάλη η χαρά μας, που γνωρίσαμε τον άξιο αοιδό και πρωτοπόρο του έντεχνου τραγουδιού, να κάνει το ξεκίνημά του στην θεατρική μουσική επένδυση. Συγχαρητήρια.
Τέλος, για τον εξαιρετικό φωτισμό με τις πετυχημένες εναλλαγές της σιωπής με την ένταση, του απόμακρου μπλε με το καυτό κόκκινο, "υπεύθυνος" είναι ο Κώστας Κιμούλης, τον οποίο και συγχαίρουμε.
Το Θέατρο της Ημέρας μικρό και λίγο προβληματικό για την απρόσκοπτη θέαση των άτυχων που θα βρεθούν στις τελευταίες θέσεις, έχει εξαιρετικά εύκολη πρόσβαση από το Μετρό της Αθήνας.
Στην τελική μας προτροπή, αν κάποιος πρέπει να συνεκτιμήσει τις δυστυχώς υπαρκτές ανάγκες για περικοπή εξόδων μέσα στο θολό τοπίο της ευρύτερης δυσπραγίας, οπότε του καταστεί κατανοητό ότι δεν θα μπορούσαν τρεις ή έστω δύο διαφορετικές γυναίκες να ενσαρκώσουν τουλάχιστον την ηρωίδα στις κυριότερες φάσεις της ζωής της, θα πρέπει να δει την παράσταση για να ζήσει μαζί με τους ηθοποιούς, ένα κομμάτι της νεότερης ιστορίας μας.
0 comments: