Η Ερωφίλη και τα πρότυπά της

Η Ερωφίλη βασίζεται στο ιταλικό έργο Orbecche του Giovani Batista Giraldi (1504-1573), χωρίς όμως να είναι δουλική απομίμηση. Ο Χορτάτσης έχει επιφέρει κάποιες αλλαγές στην πλοκή: στο πρότυπο, ο βασιλιάς σκότωσε τη γυναίκα του όταν ανακάλυψε ότι εκείνη είχε αιμομικτική σχέση με τον γιο της ενώ η ηρωίδα, Orbecche, από τον κρυφό της γάμο είχε αποκτήσει δύο παιδιά, την ύπαρξη των οποίων διατηρούσε κρυφή. Ο πατέρας της, όταν του αποκάλυψαν τον μυστικό γάμο, σκότωσε τον άντρα και τα παιδιά της και της πρόσφερε τα μέλη τους ως δήθεν δώρο. Τότε η Orbecche τον σκότωσε και αυτοκτόνησε. Το στοιχείο της βιαιότητας και της φρίκης που κυριαρχεί στο πρότυπο έχει περιοριστεί και υπάρχουν και μικρές διαφορές στον τρόπο ανάπτυξης των επεισοδίων: άλλα παρουσιάζονται εκτενέστερα και άλλα συνοπτικότερα και άλλες φορές αλλάζει η διάταξή τους. Ένα άλλο δραματικό κείμενο με το οποίο η Ερωφίλη παρουσιάζει πολλές αντιστοιχίες, είναι η τραγωδία Filostrato e Panfila του Ιταλού Antonio Cammelli il Pistoia (1436-1502), που είναι πιθανό να υπήρξε και το πρότυπο της Orbecche. Στενή συγγένεια παρουσιάζεται σε κάποια σημεία και με την τραγωδία Il Re Torrismondo του Τορκουάτο Τάσο[1]. Τα χορικά αναπτύσσονται με διαφορετικό τρόπο από αυτά της Orbecche και παρουσιάζουν συγγένεια με τα χορικά άλλων Ιταλών δραματικών ποιητών, όπως αυτά της Aminta του Τάσο και της Sofonisba του G.G. Trissino.

Η ίδια ελευθερία στον χειρισμό φαίνεται και στην ανάπτυξη των ιντερμέδιων: ο Χορτάτσης έχει επιλέξει τα πιο σημαντικά επεισόδια, έχει μεταφράσει αρκετά πιστά κάποιους διαλόγους, αλλά σε πολλά άλλα σημεία οι διάλογοι είναι γραμμένοι από τον ίδιο, ως ανάπτυξη συντομότερων επεισοδίων του προτύπου. [2]

Η γλώσσα της Ερωφίλης βασίζεται στην κρητική διάλεκτο χωρίς τα μεσαιωνικά γλωσσικά στοιχεία των προγενέστερων κρητικών λογοτεχνικών κειμένων. Όπως όμως ισχύει για όλα τα έργα της ακμής της κρητικής λογοτεχνίας , η γλώσσα δεν είναι η λαϊκή ομιλουμένη, αλλά ένα επεξεργασμένο λογοτεχνικό γλωσσικό όργανο με προσωπικό ύφος. Ιδιαίτερο χαρακτηριστικό του ύφους του Χορτάτση είναι η περίτεχνη επεξεργασία, οι μεγάλες προτάσεις, η συχνή χρήση δευτερευουσών, η διατάραξη της συντακτικής σειράς των λέξεων, η χρήση λόγιων στοιχείων, που όμως είναι αφομοιωμένα στη γλώσσα του κειμένου[3], καθώς και άλλα εκφραστικά μέσα όπως επαναλήψεις, λογοπαίγνια και παρηχήσεις.

Το ίδιο φροντισμένη είναι και η στιχουργική. Παρόλο που βασίζεται στο παραδοσιακό δεκαπεντασύλλαβο του δημοτικού τραγουδιού, είναι αποτέλεσμα έντεχνης επεξεργασίας: παρουσιάζεται μεγάλη ποικιλία στις θέσεις των τόνων, η χασμωδία αποφεύγεται και παρατηρούνται πολύ υψηλά ποσοστά διασκελισμών του νοήματος από στίχο σε στίχο.

Η αρχαιομάθεια του Χορτάτση διαπιστώνεται από την επιλογή των ονομάτων των ηρώων (Φιλόγονος, Πανάρετος, Καρπόφορος,Θρασύμαχος, Αρμόδης), τα οποία είτε ανταποκρίνονται στον χαρακτήρα των προσώπων (Πανάρετος, Ερωφίλη, Θρασύμαχος), είτε λειτουργούν ειρωνικά και εντείνουν την τραγικότητα: ο Φιλόγονος, "αυτός που αγαπάει τα παιδιά του", τελικά οδηγεί την κόρη του στην αυτοκτονία· ο Καρπόφορος, αν και υπόσχεται να βοηθήσει το ζευγάρι, τελικά μένει "άκαρπος". [4]

[1] Μ. Μανούσακας, "Άγνωστη πηγή της Ερωφίλης του Χορτάτση: η τραγωδία Il re Torrismondo του Tasso", Κρητικά Χρονικά, τχ. 13 (1959), σ.78-83.
[2] R. Bancroft-Marcus, "Ιντερμέδια", στο D. Holton (επιμ), Λογοτεχνία και κοινωνία στην Κρήτη της Αναγέννησης, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, Ηράκλειο 1997, σ. 205.
[3] Κ. Πηδώνια, "Η γλώσσα του Χορτάτση", στο: Γεώργιος Χορτάτσης. Ο Πατέρας του Νεοελληνικού Θεάτρου, αφιέρωμα του ενθέτου "Επτά Ημέρες", Καθημερινή, 3 Δεκεμβρίου 2000, σ. 28.
[4] Στ. Αλεξίου, "Εισαγωγή", στο Στυλιανός Αλεξίου-Μάρθα Αποσκίτη (επιμ), Ερωφίλη, Στιγμή, Αθήνα 1988, σ. 58.

Τώρα στη Θεσσαλονίκη

Erofili Synopsis από την Εταιρεία θεάτρου Χώρος, σε σκηνοθεσία Σίμου Κακάλα.

Τρεις γυναίκες επί σκηνής, τρεις μάσκες, τρεις συγκλονιστικές ερμηνείες
Άνθρωποι που απαγορεύεται να ερωτευτούν, πάθος, ύβρις και η εξουσία που διαχρονικά καταχράται τη δύναμή της και μένει ατιμώρητη.
Με την παράσταση erofili synopsis ο θίασος ολοκληρώνει την ερευνητική του δουλειά στην Κρητική Αναγέννηση (2007 – 2012). Μια θεατρική πρόταση, αποτέλεσμα της πορείας του θιάσου που ξεκίνησε με τον Απόκοπο του Μπεργαδή από 2007 μέχρι το 2011 και συνεχίστηκε με δύο —ασκησιολογικού χαρακτήρα— σχεδιάσματα της Ερωφίλης (2008, 2010).

info: Επεξεργασία κειμένου–διασκευή: Έλενα Μαυρίδου, σκηνικό: Σίμος Κακάλας,
μουσική: Νίκος Βελιώτης, μάσκες: Μάρθα Φωκά, σχεδιασμός φωτισμού: Περικλής Μαθιέλλης,
σχεδιασμός ήχου: Γιώργος Μαυρίδης, βοηθός σκηνοθέτη: Δημήτρης Καλακίδης,
voice training: Αθηνά Τρέβλια, σύμβουλος–φιλόλογος: Ναταλία Δεληγιαννάκη,
διεύθυνση παραγωγής: Στέλα Τενεκετζή.

Παίζουν: Δήμητρα Κούζα, Δήμητρα Λαρεντζάκη, Έλενα Μαυρίδου.

Στο θέατρο Αυλαία (Τσιμισκή 102, κτίριο Χ.Α.Ν.Θ, Θεσσαλονίκη), από 13 Δεκεμβρίου.

Τετάρτη-Κυριακή: 21.00

Related Items ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΧΟΡΤΑΤΣΗΣ ΘΕΑΤΡΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ 2012-2013 ΘΕΑΤΡΟ ΑΥΛΑΙΑ ΘΕΑΤΡΟ ΣΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ ΠΡΙΣΜΑ