(18-4-2017)
Βρεθήκαμε με τον Θάνο Νίκα, σκηνοθέτη των Αrs Moriendi και συνομιλήσαμε για τη νέα τους παραγωγή "S(h)ame”: ένα έργο για την ελευθερία" της Πηνελόπης Χριστοπούλου.
Μιλήσαμε περί ντροπής, ατομικής ελευθερίας, για την ιδιαίτερη σκηνική διαμόρφωση που χρησιμοποιήθηκε στην παράσταση αλλά και για το προσωπικό του στοίχημα με ένα πείραμα: το πείραμα μιας νέας θεατρικής μορφής.
Μιλήσαμε περί ντροπής, ατομικής ελευθερίας, για την ιδιαίτερη σκηνική διαμόρφωση που χρησιμοποιήθηκε στην παράσταση αλλά και για το προσωπικό του στοίχημα με ένα πείραμα: το πείραμα μιας νέας θεατρικής μορφής.
Συνέντευξη στην Αδαμαντία Ξηρίδου
—Το "S(h)ame" αφορά δυο αληθινές ιστορίες "ντροπής" που συνέβησαν σε γειτονιές της Θεσσαλονίκης. Να υποθέσω πως η ντροπή αναφέρεται πρώτα απ' όλα στην τελική πράξη της αυτοχειρίας τους; Πως το διαχειρίστηκες όλο αυτό σκηνοθετικά;
Κατά τη διάρκεια των προβών συνέβη το εξής παράδοξο. Βρέθηκα ο ίδιος αντιμέτωπος με αυτό που είχα κληθεί να διαχειριστώ. Κανένας απο τους δυο ήρωες δε μου ήταν συμπαθής. Σε κανέναν δεν δικαιολογούσα την πράξη της αυτοχειρίας ή δεν ένοιωθα το τραγικό της ύπαρξης του. Κανένας δεν ήταν ο "ήρωας" με το μεγαλείο που φέρει ένας θεατρικός ήρωας. Ισα -ίσα, πρόκειται για αντι-θεατρικούς ήρωες, για απλούς, συνηθισμένους ανθρώπους. Ως στάση ζωής και σαν άνθρωπος είμαι στην αντίπερα όχθη. Δεν έβρισκα ελαφρυντικά για την αυτοχειρία τους, δεν έβρισκα τίποτα που να δικαιολογεί τις πράξεις τους και δεν ένοιωθα το τραγικό της ζωής τους. Βρέθηκα έτσι αντιμέτωπος με το ερώτημα: "τι είναι αυτό που πραγματικά αξίζει τη συμπόνοια ή τη συμπάθεια μου;" Γιατί θα πρέπει να να τους συμπονέσω για να δικαιολογήσω την πράξη τους; Χρειάστηκε λοιπόν να δω εμένα τον ίδιο πρώτα. Να αντιστρέψω τη ζυγαριά και να δω μέσα μου, τον εαυτό μου ως κριτή. Εκεί βρέθηκα αντιμέτωπος με ένα νέο ερώτημα-δίλημμα: γιατί θα έπρεπε να συντρέχουν ειδικοί λόγοι για να δικαιολογήσω την αυτοχειρία; Γιατί θα πρέπει να έχει περάσει κάποιος δια πυρός και σιδήρου ή να συντρέχει κάτι τρομερό για να τον συμπονέσω, να τον νιώσω και να τον δικαιολογήσω; Παύει να υπάρχει η ανθρωπιά και η κατανόηση μου για τη μικρή συμφορά; Είναι αρκετό το να είναι τρομερό για τον ίδιο. Οι ήρωες δεν κάναν χρήση του δικαιώματος τους στη ζωή. Τους στέρησαν αυτό το δικαίωμα αλλά το στέρησαν και οι ίδιοι από τον εαυτό τους. Διεκδίκησαν απλά το δικαίωμα τους στο θάνατο.
—Μίλησε μου για το ψυχισμό των δυο αυτών ηρώων. Πως επικοινωνείται σκηνοθετικά ο ιδιαίτερος ψυχισμός τους;
Σκηνοθετικά ήταν μονόδρομος που με οδήγησε στον ίδιο τον άνθρωπο. Ο Ν.Κ. θέλει να είναι ελεύθερος αλλά επέλεξε ο ίδιος να είναι "σκλάβος" της ελευθερίας του. Δεν αντέχει την ίδια του την ύπαρξη, δεν αντέχει την ελευθερία του και δε μπορεί να τη διαχειριστεί. Ζει στο περιθώριο, σακατεμένος και μεταφράζει την όποια ανημποριά του, σε ελευθερία. Μια "επανάσταση" που έμεινε ως συνήθεια να τη κουβαλά μέσα του και εξακολουθεί να την υποστηρίζει. Σαν το επαναστατημένο παιδί που αντιδρά από συνήθεια σε όσα του επιβλήθηκαν. Στην πραγματικότητα ούτε ο ίδιος δεν συνειδητοποιεί από τί θέλει να ξεφύγει και σε τί επαναστατεί. Επέλεξε τη συνθήκη του. Επέλεξε να είναι "πρεζάκιας", να είναι αυτή η "συνθήκη" του. Δε θυμώνει ποτέ. Δεν έχει θυμό μέσα του.
Η Οσία από την άλλη θυμώνει, όμως δεν της "επιτρέπεται" αυτό. Έχει μάθει να πιστεύει στη συγχώρεση, διδάχτηκε τη συγχώρεση, γαλουχήθηκε με αυτή, όμως την ίδια της, δε τη συγχώρεσε ούτε η ίδια της η μάνα. Δεν φταίει η Εκκλησία σε αυτό. Δεν έχει να κάνει με την Εκκλησία. Έχει να κάνει με τη μάνα, με τα αδέρφια της. Στέκεται γυμνή μπροστά σε μια μεγάλη αλήθεια: ο Θεός συγχωρεί, η ίδια της συγχωρεί, όμως κανείς από την άλλη, δε συγχωρεί την ίδια. Η φράση που χρησιμοποιεί: "Ο Θεός δε θέλει δίπλα του ικανούς. Κάνει ικανούς αυτούς που κάλεσε" σηματοδοτεί την αρχή αλλά και το τέλος της.
—Ένας ακόμα εμφανής σκόπελος φαίνεται να είναι το γεγονός πως γνωρίζουμε ήδη το τέλος του έργου. Και η πολυπόθητη "κάθαρση" λοιπόν;
Δεν υπάρχει καμία κάθαρση. Η ντροπή δε καθαίρεται, δε ξεπλένεται. Δεν επιδέχεται καμία κάθαρση. Υπάρχει μόνο πίκρα. Αυτό είναι το βασικό υλικό. Δίχως να σημαίνει πως το έργο είναι βαρύγδουπο. Θα μπορούσα να είχα ακολουθήσει μια άλλη φόρμα, ή καλύτερα, μια συγκεκεριμένη θεατρική φόρμα. Δεν ακολούθησα τίποτα γνωστό, τίποτα ψεύτικο, τίποτε θεατρικό. Αποδέχτηκα την πρόκληση αυτού του ρίσκου. Άφησα στην άκρη μια δεκαετή πορεία στο θέατρο για να ξαναδώ τον ίδιο τον άνθρωπο μέσα του και να χρησιμοποιήσω μια φόρμα "μη φόρμα" που απογυμνώνει τον λόγο από κάθε στολίδι, κάθε τι δραματοποιημένο και θεατρικό.
—Στο δελτίο τύπου αναφέρεστε σε μια ιδιαίτερη σκηνική διαμόρφωση όπου όλοι οι θεατές βρίσκονται επί σκηνής. Πως οδηγήθηκες σε μια τέτοια επιλογή;
Ηταν προσωπική μου ανάγκη να ξεγυμνώσω τον σκηνικό χώρο και να συνομιλήσω με τη δική μου ανάγνωση. Η αμεσότητα είναι αυτό που επιτάσσει ο κάθε ένας χαρακτήρας. O ίδιος ο βασικός κορμός του έργου δε μπορούσε να λειτουργήσει από απόσταση. Κανένα από τα στοιχεία της σκηνοθεσίας στην ουσία δεν το επέλεξα εγώ. Επέλεξαν αυτά εμένα. Και στη συνέχεια με οδήγησαν στην ανάγκη να υπάρχουν εκεί δίπλα μου, ένα ζευγάρι μάτια. Η έννοια της ντροπής από τη φύση της απαιτεί χώρο ξεγυμνωμένο όπου όλα είναι φανερά. Δε χρησιμοποιήθηκε κανένα φως του Θεάτρου Άνετον, καμία μουσική επένδυση, τίποτα πλαστό, τίποτα θεατρικό, γιατί μπροστά στο συναίσθημα της ντροπής τίποτα δεν πρέπει να μείνει κρυφό. Η ντροπή επίσης, δε φωνάζεται. Ψιθυρίζεται. Χρειάζεται όσμωση. Περιλαμβάνει τον άλλον. Χωρίς τον "άλλον", δεν υπάρχει ντροπή.. Οι ίδιοι οι ήρωες επέλεξαν να υπάρχουν "αυτόπτες μάρτυρες" στην αφήγηση τους και να στέκονται "γυμνοί" με το κοινό δίπλα τους.
Σκηνοθετικά ήταν μονόδρομος που με οδήγησε στον ίδιο τον άνθρωπο. Ο Ν.Κ. θέλει να είναι ελεύθερος αλλά επέλεξε ο ίδιος να είναι "σκλάβος" της ελευθερίας του. Δεν αντέχει την ίδια του την ύπαρξη, δεν αντέχει την ελευθερία του και δε μπορεί να τη διαχειριστεί. Ζει στο περιθώριο, σακατεμένος και μεταφράζει την όποια ανημποριά του, σε ελευθερία. Μια "επανάσταση" που έμεινε ως συνήθεια να τη κουβαλά μέσα του και εξακολουθεί να την υποστηρίζει. Σαν το επαναστατημένο παιδί που αντιδρά από συνήθεια σε όσα του επιβλήθηκαν. Στην πραγματικότητα ούτε ο ίδιος δεν συνειδητοποιεί από τί θέλει να ξεφύγει και σε τί επαναστατεί. Επέλεξε τη συνθήκη του. Επέλεξε να είναι "πρεζάκιας", να είναι αυτή η "συνθήκη" του. Δε θυμώνει ποτέ. Δεν έχει θυμό μέσα του.
Η Οσία από την άλλη θυμώνει, όμως δεν της "επιτρέπεται" αυτό. Έχει μάθει να πιστεύει στη συγχώρεση, διδάχτηκε τη συγχώρεση, γαλουχήθηκε με αυτή, όμως την ίδια της, δε τη συγχώρεσε ούτε η ίδια της η μάνα. Δεν φταίει η Εκκλησία σε αυτό. Δεν έχει να κάνει με την Εκκλησία. Έχει να κάνει με τη μάνα, με τα αδέρφια της. Στέκεται γυμνή μπροστά σε μια μεγάλη αλήθεια: ο Θεός συγχωρεί, η ίδια της συγχωρεί, όμως κανείς από την άλλη, δε συγχωρεί την ίδια. Η φράση που χρησιμοποιεί: "Ο Θεός δε θέλει δίπλα του ικανούς. Κάνει ικανούς αυτούς που κάλεσε" σηματοδοτεί την αρχή αλλά και το τέλος της.
—Ένας ακόμα εμφανής σκόπελος φαίνεται να είναι το γεγονός πως γνωρίζουμε ήδη το τέλος του έργου. Και η πολυπόθητη "κάθαρση" λοιπόν;
Δεν υπάρχει καμία κάθαρση. Η ντροπή δε καθαίρεται, δε ξεπλένεται. Δεν επιδέχεται καμία κάθαρση. Υπάρχει μόνο πίκρα. Αυτό είναι το βασικό υλικό. Δίχως να σημαίνει πως το έργο είναι βαρύγδουπο. Θα μπορούσα να είχα ακολουθήσει μια άλλη φόρμα, ή καλύτερα, μια συγκεκεριμένη θεατρική φόρμα. Δεν ακολούθησα τίποτα γνωστό, τίποτα ψεύτικο, τίποτε θεατρικό. Αποδέχτηκα την πρόκληση αυτού του ρίσκου. Άφησα στην άκρη μια δεκαετή πορεία στο θέατρο για να ξαναδώ τον ίδιο τον άνθρωπο μέσα του και να χρησιμοποιήσω μια φόρμα "μη φόρμα" που απογυμνώνει τον λόγο από κάθε στολίδι, κάθε τι δραματοποιημένο και θεατρικό.
—Στο δελτίο τύπου αναφέρεστε σε μια ιδιαίτερη σκηνική διαμόρφωση όπου όλοι οι θεατές βρίσκονται επί σκηνής. Πως οδηγήθηκες σε μια τέτοια επιλογή;
Ηταν προσωπική μου ανάγκη να ξεγυμνώσω τον σκηνικό χώρο και να συνομιλήσω με τη δική μου ανάγνωση. Η αμεσότητα είναι αυτό που επιτάσσει ο κάθε ένας χαρακτήρας. O ίδιος ο βασικός κορμός του έργου δε μπορούσε να λειτουργήσει από απόσταση. Κανένα από τα στοιχεία της σκηνοθεσίας στην ουσία δεν το επέλεξα εγώ. Επέλεξαν αυτά εμένα. Και στη συνέχεια με οδήγησαν στην ανάγκη να υπάρχουν εκεί δίπλα μου, ένα ζευγάρι μάτια. Η έννοια της ντροπής από τη φύση της απαιτεί χώρο ξεγυμνωμένο όπου όλα είναι φανερά. Δε χρησιμοποιήθηκε κανένα φως του Θεάτρου Άνετον, καμία μουσική επένδυση, τίποτα πλαστό, τίποτα θεατρικό, γιατί μπροστά στο συναίσθημα της ντροπής τίποτα δεν πρέπει να μείνει κρυφό. Η ντροπή επίσης, δε φωνάζεται. Ψιθυρίζεται. Χρειάζεται όσμωση. Περιλαμβάνει τον άλλον. Χωρίς τον "άλλον", δεν υπάρχει ντροπή.. Οι ίδιοι οι ήρωες επέλεξαν να υπάρχουν "αυτόπτες μάρτυρες" στην αφήγηση τους και να στέκονται "γυμνοί" με το κοινό δίπλα τους.
—Το έργο ανήκει στο είδος του Documentary Theater. Μίλησε μου λίγο για αυτό το θεατρικό είδος. Ποιό είναι το ιδιαίτερο στοιχείο του -πέραν του προφανούς: της ύπαρξης δηλαδή του "ντοκουμέντου", του αληθινού;
Η βάση είναι φυσικά το υπαρκτό γεγονός. Υπάρχει όμως και κάτι ακόμα. Οι ηθοποιοί επί σκηνής παύουν να είναι ηθοποιοί. Ο Ν.Κ., ο ήρωας του έργου, δεν είναι ηθοποιός. Είναι ο ίδιος ο Ν.Κ. Το ίδιο και η Οσία. Συναντιούνται σε μια αίθουσα νεκροτομείου και το μόνο που έπρεπε να κάνω ήταν να τραβήξω το παραπέτασμα στον θεατή ώστε να σταθεί κι αυτός δίπλα τους.
—Υπάρχει κάποιος συγκεκριμένος "ρόλος" του κοινού ή "συμμετοχή" του κοινού στο έργο;
Η βάση είναι φυσικά το υπαρκτό γεγονός. Υπάρχει όμως και κάτι ακόμα. Οι ηθοποιοί επί σκηνής παύουν να είναι ηθοποιοί. Ο Ν.Κ., ο ήρωας του έργου, δεν είναι ηθοποιός. Είναι ο ίδιος ο Ν.Κ. Το ίδιο και η Οσία. Συναντιούνται σε μια αίθουσα νεκροτομείου και το μόνο που έπρεπε να κάνω ήταν να τραβήξω το παραπέτασμα στον θεατή ώστε να σταθεί κι αυτός δίπλα τους.
—Υπάρχει κάποιος συγκεκριμένος "ρόλος" του κοινού ή "συμμετοχή" του κοινού στο έργο;
Δεν υπάρχει διάδραση. Δεν πρόκειται για Devised Τheater ή Ιnterrupted Τheater. Το κοινό γίνεται μάρτυρας σε μια συνθήκη που στους χαρακτήρες συμβαίνει εσαεί. Η ίδια συνθήκη ίσχυε για αυτούς χτες, το ίδιο θα κάνουν και αύριο. Η συμμετοχή του κοινού είναι καθαρά η συμμετοχή ενός "αυτόπτη" μάρτυρα. Ό,τι βλέπουν οι θεατές είναι αυτό που πραγματικά είναι. Ό,τι υλικό υπάρχει επί σκηνής, είτε αντικείμενα είτε σώματα, είναι αυτά πραγματικά. Οι φράουλες, είναι φράουλες, ο σταυρός είναι σταυρός και τα σώματα των ηθοποιών, ένας άνθρωπος απέναντι σε έναν άλλο άνθρωπο.
—Ποια είναι τα όνειρα σας ως Ars Moriendi εν μεσω θεατρικής κρίσης ;
Δεν υπάρχει πια λόγος να γλύφουμε τις πληγές μας. Η αισιοδοξία στον θεατρικό χώρο δε μας πάει πουθενά. Δε γίνονται πράγματα. Θεατρικά έχουμε βαλτώσει. Δεν προχωράμε πια. Αυτή είναι η αλήθεια. Μόνη ελπίδα; Όσο είμαστε δημιουργικοί, να παράγουμε και να δημιουργούμε. Μόνος φόβος να μη καταλήξουμε να περιφερόμαστε και να περιφέρουμε γερασμένα θεατρικά κουφάρια. Εάν αυτό που κάνουμε ως καλλιτέχνες, ως δημιουργοί, έχει γεράσει, τότε χρειάζεται πια να αποσυρθούμε πριν βαλτώσουμε. Οτιδήποτε πεθαίνει, πρέπει να αποσύρεται, να κηδεύεται, ειδάλλως θα σαπίσει και θα βρωμίσει. Οφείλουμε να οσμιζόμαστε το τέλος μας, όταν αυτό φτάσει και να αποσυρόμαστε ειδάλλως, να βαδίζουμε μπρος. Ζούμε σε μια εποχή οργασμού απόψεων και γνωμών με απουσία γόνιμου διαλόγου και κριτικής και κυρίως, απουσία αξιόλογου πρότυπου. Aξιόλογου παραδείγματος ικανού να ωθήσει τον καλλιτέχνη να ανεβάσει τον πήχη ψηλά, ώστε να έχει "πρότυπο" να ξέρει που να φτάσει.
ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΠΑΡΑΣΤΑΣΗΣ
"S(h)ame: ένα έργο για την ελευθερία" της Πηνελόπης Χριστοπούλου, σε σκηνοθεσία Θάνου Νίκα.
Σκηνική εγκατάσταση: Πηνελόπη Χατζηδημητρίου
Αφίσα:Κατερίνα Παπαδάκη, Νάσια Φούντα
Trailer: Δημήτρης Ευγενίδης, Δημήτρης Βαβάτσης
Επικοινωνία : Κατερίνα Συναπίδου
Φωτογραφίες: Momentum Photography/Cinematography
Παίζουν: Κατερίνα Συναπίδου, Δημήτρης Φραγκούλης.
Δημοτικό Θέατρο Άνετον (Παρασκευοπούλου 42, Θεσσαλονίκη, τηλ. 2310 869869)
Παρασκευή 21 Απριλίου 2017 στις 21:00
Σάββατο 22 Απριλίου 2017, στις 18:00 και 21:00
Εισιτήρια: 10€ (γενική είσοδος), 8€ (φοιτητικό, ανέργων, άνω των 65, πολύτεκνοι)
Κρατήσεις θέσεων-πληροφορίες: 6949009699 (Απαραίτητη κράτηση-περιορισμένος αριθμός θέσεων λόγω σκηνικής εγκατάστασης)
"S(h)ame: ένα έργο για την ελευθερία" της Πηνελόπης Χριστοπούλου, σε σκηνοθεσία Θάνου Νίκα.
Σκηνική εγκατάσταση: Πηνελόπη Χατζηδημητρίου
Αφίσα:Κατερίνα Παπαδάκη, Νάσια Φούντα
Trailer: Δημήτρης Ευγενίδης, Δημήτρης Βαβάτσης
Επικοινωνία : Κατερίνα Συναπίδου
Φωτογραφίες: Momentum Photography/Cinematography
Παίζουν: Κατερίνα Συναπίδου, Δημήτρης Φραγκούλης.
Δημοτικό Θέατρο Άνετον (Παρασκευοπούλου 42, Θεσσαλονίκη, τηλ. 2310 869869)
Παρασκευή 21 Απριλίου 2017 στις 21:00
Σάββατο 22 Απριλίου 2017, στις 18:00 και 21:00
Εισιτήρια: 10€ (γενική είσοδος), 8€ (φοιτητικό, ανέργων, άνω των 65, πολύτεκνοι)
Κρατήσεις θέσεων-πληροφορίες: 6949009699 (Απαραίτητη κράτηση-περιορισμένος αριθμός θέσεων λόγω σκηνικής εγκατάστασης)
0 comments: