Συνέντευξη: Η ηθοποιός Δέσποινα Μπισχινιώτη στις Σκηνοβασίες

Συνέντευξη στην Αδαμαντία Ξηρίδου. 

- Το 1891 που γράφτηκε το "Ξύπνημα της άνοιξης" (Frühlingserwachen), προκάλεσε τα ήθη. Παραμένει ένα προκλητικό κείμενο;

Το 1891, όταν η συγγραφή του Frühlingserwachen ολοκληρώθηκε, η γερμανική λογοκρισία δεν επέτρεψε στον Frank Wedekind να το ανεβάσει στο θέατρο. Όταν το έργο παραστάθηκε τελικά δεκαπέντε χρόνια μετά, το Νοέμβριο του 1906 στο Βερολίνο σε σκηνοθεσία Max Reinhardt, σκανδάλισε τους συντηρητικούς κύκλους της εποχής, που το χαρακτήρισαν με τους όρους "πορνογραφία", "δημόσιο χαρακίρι", "εντερικά απορρίμματα". To "Ξύπνημα της άνοιξης" παραμένει ένα προκλητικό κείμενο ακόμα και σήμερα, καθώς αποκαλύπτει τον καλά κρυμμένο, πίσω από προοδευτικά προσωπεία, συντηρητισμό των σύγχρονων αστικών κοινωνιών. Το τρίπτυχο οικογένεια- θρησκεία-εκπαιδευτικό σύστημα, στο οποίο ασκεί δριμεία κριτική μέσα από τη ρεαλιστική και συνάμα ποιητική γραφή του το έργο του Βέντεκιντ, εξακολουθεί σε μεγάλο βαθμό να καθορίζει τις ζωές των ανθρώπων των σημερινών δυτικών κοινωνιών. Το ιδεολόγημα της ηθικής και η συνδεόμενη με αυτό θεωρούμενη ως αδιαμφισβήτητη φύση και αξία της, η υποκριτική κοινωνική ηθική, η κυριολεκτική και η συμβολική βία που εν-γράφονται επάνω στο ανθρώπινο σώμα, το τραύμα της κεκανονισμένης σεξουαλικότητας, η πολιτισμικά κατασκευασμένη γυναικεία κατωτερότητα, η ανεπάρκεια ενός εκπαιδευτικού συστήματος που παρέχει στείρες γνώσεις χωρίς να δείχνει το δρόμο για τη διαμόρφωση ελεύθερων προσωπικοτήτων και ευτυχισμένων ανθρώπων αλλά και όλα τα υπόλοιπα ζητήματα που πραγματεύεται το έργο παραμένουν επίκαιρα και εξακολουθούν να προκαλούν τα ήθη ενός μεγάλου μέρους του ανθρώπινου πληθυσμού σε παγκόσμιο επίπεδο.

- Η διασκευή που έγινε από τη σκηνοθέτιδα Δήμητρα Λαρεντζάκη σε τι αφορά; Στην εποχή, σε κάποιο χαρακτήρα του έργου, επιλέξατε κάποια διαφορετική εξέλιξη στην πλοκή; Ή δεν πρόκειται για εμφανή διαφοροποίηση από το αρχικό κείμενο;
Η διασκευή που έγινε στο κείμενο ακολουθεί τη γραμμή της δραματουργικής εξέλιξης του έργου, ενώ χαρακτηρίζεται και από το στοιχείο της διακειμενικότητας. Στη διασκευή αυτή οδηγήθηκε η Δήμητρα Λαρεντζάκη μέσα από τον τρόπο με τον οποίο ο συγκεκριμένος θίασος προσέγγισε το έργο —σε συναισθηματικό και υποκριτικό επίπεδο— κατά τη διάρκεια των προβών. Όσον αφορά δε τη σκηνοθετική της οπτική πάνω στο έργο, που συνδέεται με τη διασκευή, αντλώντας στοιχεία από διάφορες εποχές, προβάλλει τον διαχρονικό χαρακτήρα του κειμένου.

- 110 χρόνια μετά την πρώτη παράστασή του στο Βερολίνο και μισό αιώνα μετά τη δεκαετία του ’60 με τη "σεξουαλική επανάσταση" σε Ευρώπη και Η.Π.Α. τα θέματα του έργου συνεχίζουν να είναι επίκαιρα;

Το "Ξύπνημα της άνοιξης" προβάλλει τον ελεύθερο έρωτα —με μια υποστήριξη που δεν γίνεται άμεση στράτευση, αλλά αναδύεται μέσα από καλλιτεχνικά σχήματα— φωτίζοντας άγνωστες ή κρυμμένες πτυχές της ανθρώπινης σεξουαλικότητας, περίπου δεκαπέντε χρόνια πριν εκδοθούν τα Τρία δοκίμια για τη σεξουαλικότητα του Φρόυντ. Τα σχετικά με τον έρωτα και το σεξ θέματα του έργου εξακολουθούν να είναι επίκαιρα, καθώς, πάνω από μισόν αιώνα μετά τη λεγόμενη "σεξουαλική επανάσταση" και μολονότι η επιστημονική και η φιλοσοφική σκέψη, ιδίως μετά την εμφάνιση της μεταδομιστικής φιλοσοφίας, έχουν εξελιχθεί ιδιαίτερα όσον αφορά το ζήτημα των έμφυλων ταυτοτήτων και της σεξουαλικότητας, οι κοινωνίες σε παγκόσμιο επίπεδο εξακολουθούν να παραμένουν σε μεγάλο βαθμό συντηρητικές. Άλλωστε, εκείνο που αλλάζει με πιο αργούς ρυθμούς στον κόσμο είναι οι ανθρώπινες νοοτροπίες. Βλέπουμε, για παράδειγμα, ποια είναι ακόμα η αντιμετώπιση πολλών απέναντι στην ομοφυλοφιλία και στα δικαιώματα των ομοφυλοφίλων. Παρατηρούμε ακόμα την εναντίωση κάποιων στην ελεύθερη επιλογή σεξουαλικού προσανατολισμού από τους ανθρώπους. Άλλωστε, οι λόγοι της πολιτικής, της θρησκείας, των Μ.Μ.Ε., εν ολίγοις οι λόγοι των φορέων της εξουσίας, εξακολουθούν να συγκροτούν και να προβάλλουν πρότυπα κανονικότητας, μοντέλα ερωτικών επιλογών και σεξουαλικών συμπεριφορών που ονομάζονται "φυσιολογικά" —όταν εκδηλώνονται στο πλαίσιο της ετεροφυλοφιλίας ή / και με προσανατολισμό τη δημιουργία οικογένειας, προκειμένου να συντηρηθεί η υπάρχουσα κοινωνική δομή— ενώ ό,τι δεν συμμορφώνεται με αυτά θεωρείται παρεκκλίνον και πολλές φορές κρίνεται εξοριστέο ως μιαρό. Η υποκριτική κοινωνική ηθική, οι ορατές αλλά και οι αθέατες εξουσίες που ασκούνται επάνω στο ανθρώπινο σώμα προκειμένου να το καθυποτάξουν, η καταπίεση της σεξουαλικής επιθυμίας στις διάφορες μορφές της, το τραύμα της κεκανονισμένης σεξουαλικότητας, η διπολική εμμονή πέος/αιδοίο, όλα αυτά τα ζητήματα που πραγματεύεται το έργο, συνεχίζουν συνεπώς να είναι επίκαιρα.

- H ποιητική γλώσσα του κειμένου αποτελεί «δυσκολία» για την παράσταση;

Η ποιητική γλώσσα του κειμένου αποτελεί μια από τις μεγάλες αρετές του και λειτουργεί ως κλειδί για να φτάσει κανείς στον πυρήνα του. Συνδέεται άμεσα με τα κινήματα του ποιητικού ρεαλισμού και του συμβολισμού —στα οποία μπορεί να ενταχθεί το Frühlingserwachen— αλλά και του εξπρεσιονισμού, του οποίου αποτελεί προάγγελο το έργο. Οι σκηνοθετικές επιλογές της Λαρεντζάκη, που περιλαμβάνουν στοιχεία σωματικού θεάτρου, εκφράζουν τον ποιητικό και εξπρεσιονιστικό χαρακτήρα του κειμένου. Έτσι, η ποιητική γλώσσα του έργου, μέσα στην παράσταση, αποτελεί μέρος ενός οργανικού συνόλου.

- Μετά το Θέατρο Αυλαία σχεδιάζετε να το ανεβάσετε αλλού;

Αυτή τη στιγμή δεν υπάρχει κάποιο σχέδιο που να είναι ανακοινώσιμο. Ωστόσο, όλοι οι συντελεστές της παράστασης αισθανόμαστε πως η επαφή μας με το έργο αυτό δεν τελειώνει εδώ. Ίδωμεν…

ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΠΑΡΑΣΤΑΣΗΣ

"Το ξύπνημα της άνοιξης" του Φρανκ Βέντεκιντ, σε σκηνοθεσία Δήμητρας Λαρεντζάκη.

Διασκευή-σκηνογραφική επιμέλεια: Δήμητρα Λαρεντζάκη
Μετάφραση: Γιώργος Δεπάστας
Βοηθός σκηνοθέτης: Πασχάλης Αραμπατζής
Φωτισμοί: Νίκος Τσολερίδης

Παίζουν: Βίκυ Γρηγοριάδου, Κίκα Ζαχαριάδου, Εύη Κάτσιου, Νόνικα Μαλκουτζή, Ρίτα Μοσχίδου, Έλιο Φοίβος Μπέϊκο, Δέσποινα Μπισχινιώτη, Ανδρέας Παπαϊωάννου, Δήμητρα Σταματίου, Νίκος Τσολερίδης
Μια παραγωγή της εταιρείας "ΒΑΡΔΙΑ LIVE"

Θέατρο Αυλαία (Κτήριο Χ.Α.Ν.Θ. είσοδος από Τσιμισκή, Θεσσαλονίκη, τηλ. 2310 237700)

Τελευταίες παραστάσεις: Σάββατο 23 Απριλίου στις 21:00 και Κυριακή 24 Απριλίου 2016 στις 20:00

Εισιτήρια: 10, 7 (μειωμένο)