ΣΚΗΝΟΒΑΣΙΕΣ -- Κριτική: 'Γρανάδα' του Γιάννη Καλαβριανού

(24-5-2018)

Γράφει ο Κορνήλιος Ρουσάκης

"Γρανάδα", σε κείμενο και σκηνοθεσία Γιάννη Καλαβριανού, από την Εταιρεία Θεάτρου Sforaris, στο Θέατρο Εταιρείας Μακεδονικών Σπουδών (Θεσσαλονίκη)

Γρανάδα: η "πόλη του καλού θανάτου". Ο τόπος που συνυφαίνεται η ιστορία μιας σύγχρονης ελληνικής οικογένειας με τη ζωή της Ιωάννας της Καστίλης, γνωστής και ως "Ιωάννα η τρελή". Κοινός μη-τόπος των δύο ιστοριών η βύθιση στο πένθος και η επώδυνη δυσκολία διαχείρισης της απώλειας. Η Ιωάννα της Καστίλης -500 χρόνια πριν- έμεινε κλεισμένη σε ένα κάστρο για 46 χρόνια, πενθώντας για την απώλεια του συζύγου της. Η Άννα, η μητέρα της οικογένειας -σήμερα- κλεισμένη στο σπίτι της, δεν αντέχει να βλέπει τις ηλιόλουστες μέρες από το παράθυρο και να σκέφτεται ανθρώπους που κάνουν βόλτες και παιδιά που παίζουν ανέμελα στη λιακάδα.

Το κείμενο του Γιάννη Καλαβριανού -κινούμενο σε μεγάλο βαθμό στα δραματουργικά βήματα του προηγούμενου έργου του "Αβελάρδος και Ελοΐζα"- συνδυάζει με αριστοτεχνική ακρίβεια την Ιστορία του 15ου αιώνα με την ιστορία της σύγχρονης καθημερινότητας, δημιουργώντας ένα ποιητικό εγχειρίδιο ζωής που -ευτυχώς- κινητοποιεί και δεν καθοδηγεί. Μέσα από μια "ανοιχτή συνομιλία" με το σύμπαν, με το φως και το σκοτάδι, με τη σχετικότητα του χρόνου, με την αναπόφευκτη αλληλουχία της ζωής από τον θάνατο, το έργο -και κατ' επέκταση και η σκηνική παρουσίασή του- όχι μόνο δεν δίνει καμία απάντηση για θεμελιώδη ζητήματα της ζωής, αλλά δεν θέτει και κανένα ερώτημα. Κι αυτό είναι που το κάνει σημαντικό. Οι χαρακτήρες του έργου είναι εκτεθειμένοι εξίσου στη μεγάλη χαρά και στη μεγάλη θλίψη, στη παραίτηση και στη συνέχιση της ζωής. Το πώς αντιμετωπίζει ο καθένας τις προκλήσεις της ζωής, τις μοιραίες συμπτώσεις, τα παιχνίδια του χρόνου, τις αναμνήσεις του παρελθόντος, είναι ένα πεδίο ανοιχτό, υπό διαπραγμάτευση. Οι απώλειες, τα πένθη, οι χωρισμοί, τα μεγάλα ψέματα του παρελθόντος, οι άδοξοι έρωτες, οι σοβαρές ασθένειες απλώνονται υπό το γαλήνιο, σουρεαλιστικό και σαρκαστικό βλέμμα της "Ιωάννας της Τρελής" (η άκρως παρεμβατική παρουσία της Λυδίας Φωτοπούλου στα βίντεο της παράστασης δίνει ένα στιβαρό ερμηνευτικό στίγμα) και επικαλύπτονται από τη σκληρή αλλά αναπόφευκτη παραδοχή, πως το σύμπαν συνεχίζει να "κινείται" ανεξάρτητα από τη δική μας συντριβή, το δικό μας πένθος.

Οι έξι ηθοποιοί της παράστασης λειτουργούν ως φορείς ακριβούς αποτύπωσης αυτού του γοητευτικού γλυκόπικρου ποιητικού σύμπαντος που έστησε ο Καλαβριανός, δίνοντας έξι πειστικά-και διαφορετικά- πορτραίτα ανθρώπινης αντίδρασης. Η Άννα της Φιλαρέτης Κομνηνού βυθίζεται προς το σκοτάδι μαζεύοντας τρίχες από το πάτωμα ως ενθύμια μνήμης του συζύγου της, ενώ η ανάπηρη αδελφή της Έλλη (Έφη Σταμούλη), κινείται προς το φως -σαρκαστική και αυτοσαρκαζόμενη- κουβαλώντας το βάρος των οικογενειακών μυστικών του παρελθόντος. Αντίστοιχα, δύο διαφορετικές πορείες ακολουθούν και τα παιδιά της οικογένειας: η Λήδα (Στέφη Πουλοπούλου) κινείται προς την απραξία της εσωστρέφειας του "υπογείου" της ζωής, ενώ ο Άρης (Διαμαντής Αδαμαντίδης) προς την απελευθερωτική ανάσα του έρωτα των "πάνω ορόφων". Συνδετικοί αρμοί όλων των παραπάνω προσώπων δύο sui generis "μορφές" που επιχειρούν να διαταράξουν τον άνευ όρων συμβιβασμό με την οδυνηρή πραγματικότητα. Η φλύαρη και υπερκινητική Χριστίνα (Αλεξία Μπεζίκη) -αν και ιδιαίτερα τσακισμένη από τη δική της προσωπική πορεία- εισάγει στο σπίτι την κινητήρια δύναμη του έρωτα και της συνέχισης της ζωής, ενώ ο καθηγητής ιστορίας, πατέρας της οικογένειας (Γιώργος Γλάστρας) γίνεται ένας ιδιαίτερος παράγοντας σύνδεσης παρόντος και παρελθόντος, μια φιγούρα που είναι ταυτόχρονα πρωταγωνιστής των γεγονότων του σπιτιού και εξωτερικός παρατηρητής.

Η "Γρανάδα" κινείται σε μια τροχιά διαρκούς εναλλαγής συγκίνησης και χιούμορ, σαν ένα ψηφιδωτό γεμάτο από -μεγάλες ή αμελητέες- στιγμές της καθημερινότητας, σαν ένα απλό μεταμοντέρνο ποίημα που μπορεί να σε ταρακουνήσει, να σε μετακινήσει, να ανατρέψει όσα θεωρείς δεδομένα. Ένα ταξίδι ενός νεαρού ερωτευμένου ζευγαριού, ένα προειδοποιητικό φωτάκι στο καντράν ενός αυτοκινήτου, ένα πουκάμισο που δεν πρέπει να φορεθεί, κοκτέιλ στο σαλόνι, ένα ραβδομπλέντερ δώρο ενός γάμου που έληξε άδοξα, ένα φλαμένκο που διατρέχει τη ζωή, ένα τηλεφώνημα που δεν έπρεπε ποτέ να γίνει. Η Γρανάδα του Καλαβριανού απεκδύεται τα γεωγραφικά της χαρακτηριστικά και γίνεται ένα αφαιρετικό πεδίο μνήμης και νοσταλγίας, εκεί που ο έρωτας συναντά τον θάνατο.