ΣΚΗΝΟΒΑΣΙΕΣ -- Κριτική θεάτρου: 'Ερωδιός' στο Θέατρο ΠΚ

(31-3-2017)

Γράφει η Κατερίνα Πεσταματζόγλου

"Ερωδιός" της Νατάσσας Αναγνώστου, σε σκηνοθεσία Μελίνας Σκούφου, στο Θέατρο ΠΚ (Αθήνα)

Ανοίγω την πόρτα και μπαίνω στον ψυχρό και αφιλόξενο χώρο του απομονωμένου κτιρίου. Στο σαλόνι λευκοί τοίχοι, στο ταβάνι υγρασία. Έπιπλα που κάτω από την αποστειρωμένη επιφάνειά τους κρύβουν μούχλα και σκουριασμένες βίδες. Δε με αφήνουν να μπαίνω στα υπόλοιπα δωμάτια παρά μόνο στο δικό μου, με το μικρό παράθυρο και το σιδερένιο κρεβάτι. Η υπεύθυνη μου είπε να κλειδώνω το βράδυ · μερικοί εδώ μέσα μπορεί να γίνουν επικίνδυνοι. Δε με συμπαθεί νομίζω. Πριν καιρό δυο άνθρωποι αυτοκτόνησαν στον διπλανό κοιτώνα και αν συνεχίσουν να κλειδώνουν τους τροφίμους στα κρύα και σκοτεινά δωμάτια αυτού του ψυχιατρείου, πολύ φοβάμαι ότι θα το κάνουν κι άλλοι…

Αυτά περίπου πρέπει να σκεφτόταν ο Μιχάλης, ο νεαρός και φέρελπις δημοσιογράφος που επισκέφθηκε το ψυχιατρείο για να το αξιολογήσει προκειμένου να λάβει το ίδρυμα την κρατική επιχορήγηση. Όσο έμεινε μέσα στην κλινική προσπάθησε να φέρει στο φως τα μυστικά που με σπουδή του κρατούσαν κρυφά. Η διευθύντρια της θεραπευτικής μονάδας, έχοντας "κανονίσει" την κατάσταση αιφνιδιάζεται από τον ερχομό ενός αδέκαστου κριτή υπό το αυστηρό βλέμμα του οποίου θα ελεγχόταν τόσο η νομιμότητα της λειτουργίας του ψυχιατρείου, όσο και τα κριτήρια για την περιβόητη χρηματοδότηση.

Το θεατρικό έργο της Νατάσσας Αναγνώστου με τις ποιητικές και καθαρές εικόνες του παρουσιάζει την σοβούσα σήψη της κοινωνίας σε δυο προκλητικές και ταυτόχρονα ευρέως διαδεδομένες εκφάνσεις της. Το οικονομικοπολιτικό σκάνδαλο που κατατροπώνει τον τίμιο εργαζόμενο που στέκεται εμπόδιο στην ολοκλήρωση του σχεδίου και η ενδοοικογενειακή κακοποίηση με τις σκληρές συνέπειές της. Θέματα που τα έχουμε αποδεχθεί ως αγκάθια της καθημερινότητας και πια δε μας σοκάρουν. Το ενδιαφέρον εγείρεται χάρη στη σταδιακή αποκάλυψη των διαφόρων μυστικών και στη διάσταση του αστυνομικού θρίλερ που αποκτά το έργο προϊούσης της εξέλιξης. Ο λόγος της συγγραφέως απλός, καθημερινός, ενίοτε με λυρικές αποχρώσεις, κορυφώνει βαθμηδόν την αγωνία και την ένταση της πλοκής. Ο χώρος στον οποίο εκτυλίσσεται το έργο, είναι μια φουκωική ετεροτοπία της απόκλισης, δηλαδή ένα μέρος στο οποίο κυριαρχεί η αποκλίνουσα συμπεριφορά, αυτή που είναι έξω από τις κοινωνικές νόρμες ή διαφέρει απ' αυτές, όπως το ψυχιατρείο, η φυλακή κτλ.

Ο θεατής ρίχνει μια κλεφτή ματιά σε έναν κόσμο αλλιώτικο, που κινείται παράλληλα με τη δική μας καθημερινότητα κι ενώ βρίσκεται δίπλα μας τον αγνοούμε. Πρόκειται για έναν κόσμο που αποτελείται αποκλειστικά από άτομα που η κοινωνία, η ομάδα των "κανονικών" ανθρώπων, έχει θέσει ως περιθωριακά μέλη (τα οποία εξυπηρετούν στο να οριστεί με ενάργεια η έννοια, η "μορφή" της κανονικότητας με σημείο αναφοράς τις διαφορές από την παραγκωνισμένη, ενίοτε, μειονότητα).

Το ψυχολογικό δράμα της Αναγνώστου πέρα από τις κοινωνικές του προεκτάσεις, σχολιάζει τις διαπροσωπικές σχέσεις που σφυρηλατούνται μεταξύ αδελφών με παθογενές οικογενειακό υπόβαθρο, αναφέρεται ακροθιγώς στις επαγγελματικές σχέσεις με άξονα την υπακοή του υφισταμένου εξ αιτίας της ανασφάλειας και του φόβου, ενώ ελαφρύνει το κλίμα με έναν ρομαντικό, πλατωνικό έρωτα. Ταυτόχρονα εισδύει στην ατομική ψυχολογία, τόσο ώστε να αναδείξει σε ικανοποιητικό βαθμό τη σχέση ανάμεσα στο άτομο και το σύνολο.

Η κατίσχυση της επιστήμης της Ψυχολογίας στο θεατρικό σανίδι είναι εμφανής. Οι χαρακτήρες του έργου μπορούν να αναλυθούν μέσω ψυχαναλυτικών θεωριών αλλά εν τέλει το έργο μάλλον κομίζει γλαύκα εις Αθήνας. Εύπεπτα ψήγματα φροϋδισμού έχουμε δει πάμπολλες φορές σε έργα της δραματουργίας του 20ου αιώνα και πολύ φοβάμαι πως αν απογυμνώσουμε τον "Ερωδιό" από το ψυχογραφικό του περίβλημα θα φανούν οι ελλείψεις και η συμβατικότητά του. Εντούτοις, το κείμενο παραμένει μεστό, δίχως πλατειασμούς κι ασημαντολογίες, ενδιαφέρον ως προς τη θεματολογία του, δίνοντας ποικίλες δυνατότητες σε όποιον καταπιαστεί με την σκηνική του απόδοση.

Η Μελίνα Σκούφου θα μπορούσε να αξιοποιήσει σκηνοθετικά σε μεγαλύτερο βαθμό το αβανταδόρικο θέμα του έργου, αφού η τρέλα και ο έρωτας είναι δύο ακόρεστα πεδία δημιουργικότητας και έμπνευσης. Ωστόσο είχε ορισμένες λαμπρές στιγμές όπως εκείνη της έναρξης, όπου οι ηθοποιοί με τέλειο συγχρονισμό άνοιγαν τις πόρτες του σκηνικού, σχεδιασμένο από τον Γιώργο Κυριακού.

Οι ηθοποιοί Νατάσσα Αναγνώστου, Μαρία Βασιλοπούλου, Έλενα Γιαννακάκη, Βέρα Μακρομαρίδου και Θοδωρής Τούμπανος ερμήνευσαν με μεράκι τον ρόλο τους αν και ορισμένες φορές έμεναν σε μία περιγραφική απόδοσή του. Οφείλω να πω ότι όλοι τους είχαν αναλάβει να ενσαρκώσουν χαρακτήρες δύσκολους, χαρακτήρες των άκρων, χαρακτήρες πολυσύνθετους και βαθιά τραυματισμένους και παρ' όλ' αυτά, αντεπεξήλθαν στις απαιτήσεις του έργου αποδίδοντας με σαφήνεια τις διαθέσεις και τις απαιτούμενες συναισθηματικές εναλλαγές.

Ιδιαίτερη αναφορά θα κάνω στις καλαίσθητες φωτογραφίες και το βίντεο του Μιχαήλ Μαυρομούστακου που ντύθηκε από τη μουσική του Σταύρου Βούλτσου και στο μακιγιάζ των ηθοποιών επιμελημένο από την Ρούλα Λιανού.